Samlegð í háskólum

Síðastliðna daga og mánuði hefur farið fram mikil vinna í geymslum Bændasamtakanna við það að flokka, fara yfir og koma í geymlsu því sem þar er. En í geymslum Bændasamtakanna úir og grúir af efni sem skrásetja langa sögu samtakanna og forvera þeirra.

Fyrir nokkru fór ég þar í leiðangur og það vakti eftirtekt hversu mikill hluti af því efni sem þar var að finna var tengt menntun og fræðslu bænda. Þar voru leiðarvísar frá upphafi síðustu aldar um meðhöndlun á mjólk, leiðbeiningar um lokræsi frá því á kreppuárunum og svona mætti lengi telja. Menntun hefur lengi verið aflvaki framfara í landbúnaði.

Þróun náms í landbúnaði

Það var því heillaskref þegar bjartsýnir Íslendingar komu sér upp búnaðarskólum víða um landið á ofanverðri nítjándu öld og svo að lokum háskóla á Hvanneyri árið 1947. Einn af búnaðarskólunum, Hólar í Hjaltadal, fékk heimild til þess að starfa sem háskólastofnun og starfar sem háskóli í dag. Menntakerfið í landbúnaði hefur alltaf tekið breytingum. Nærtækt dæmi eru búnaðarskólarnir sem voru víða en með bættum samgöngum og fjarskiptum fækkaði þeim þangað til eftir urðu tveir, búfræðideildin á Hvanneyri og garðyrkjuskólinn á Reykjum. Ég tel vera kominn tíma á það að íhuga næstu skref í þróun náms í landbúnaði.

Samvinna við leiðandi háskóla
í fjarkennslu og lífvísindum

Nýsköpun og aukin verðmætasköpun eru forsendur fyrir því að landbúnaðurinn nái að dafna á komandi árum. Því er mikilvægt að greint sé hvort hægt sé að hvata nýsköpun með því að auka samvinnu milli Landbúnaðarháskólans og Háskólans á Akureyri. Báðir þessir skólar hafa öflugar auðlindadeildir sem ætla má að gætu skapað mikla samlegð. Sjávarútvegsdeildin við Háskólann á Akureyri er í fremstu röð í heiminum en jafnframt er þar öflug lífvísindadeild. Augljós samlegð er á milli lífvísinda og landbúnaðar. Sem dæmi má nefna grasprótínframleiðslu sem mikið er til umræðu í Danmörku þessi misserin, en hún spratt upp úr samvinnu lífvísinda og búvísindadeildar í háskólum þar ytra. Háskólinn á Akureyri hefur verið deigla nýsköpunar í sjávarútvegi síðustu ár og fjölmörg verkefni þaðan náð að blómstra og aukið verðmætasköpun við Íslandsstrendur.

Sífræðsla og endurmenntun

Á tímum þar sem nauðsynlegt er að styrkja þær búgreinar sem fyrir eru með nýsköpun og efla verðmætasköpun í landbúnaði má ætla að það geti verið mikils virði að auka samvinnu milli HA og LbhÍ. Þá er HA leiðandi í fjarkennslu og hefur verið í fararbroddi í að nýta fjarkennslulausnir um árabil. Fyrir landbúnaðinn kann það að reynast mikilsvert að auka þekkingu í þeim efnum þar sem á komandi árum verður sífræðsla og endurmenntun æ mikilvægari. Með aukinni tæknivæðingu og nákvæmnivæðingu landbúnaðarins vegna hinnar svokölluðu fjórðu iðnbyltingu mun þörf á slíkum úrræðum aukast. Náminu í búskapnum lýkur aldrei og síst ekki nú til dags.
Síðustu fimmtán ár hafa reynst Landbúnaðarháskólanum erfið

Síðasta stóra breyting á námi í landbúnaði var við sameiningu Rannsóknarstofnunar landbúnaðarins, Garðyrkjuskólans á Reykjum og Landbúnaðarháskólans á Hvanneyri fyrir rúmum fimmtán árum. Hrunið lék stofnunina grátt og stöðugildum fækkaði gríðarlega mikið á árunum eftir hrun. Þannig dröbbuðust niður rannsóknarinnviðir, tækjakostur og aðstaða. Þá var einnig umræða á árunum eftir hrun að sameina stofnunina Háskóla Íslands. Sá leiðangur skilaði engu enda held ég að það sé farsælla fyrir stofnunina að vera hluti af minni einingu – sem er með sérhæfingu á sambærilegum fagsviðum.

Þá hefur óvissa um framtíð LbhÍ, vegna sameiningaráforma og nú síðast úrbeiningar á háskólanum vegna óánægju innan raða garðyrkjufólks um fyrirkomulag náms í garðyrkjufræðum reynst stofnuninni dýr. Mikilvægt er að á næstu árum sjáist þess merki að það sé fast land undir fótum svo að landbúnaðarrannsóknum verði búið aðlaðandi umhverfi fyrir unga vísindamenn sem nú á tímum geta fengið störf hvar sem er. Allt á sinn vitjunartíma, og líkt og tiltektin í geymslu Bændasamtakanna sýnir fram á – þá hefur menntun í landbúnaði alltaf þróast með samfélaginu. Nú er lag að taka næsta skref.