Mislitt sauðfé

Dagana 18.-21. maí í vor var haldin í París 8. alþjóðlega ráðstefnan um mislitt sauðfé, en það er að finna í fjölmörgum sauðfjárkynjum víða um heim. Vaxandi áhugi á náttúrulegum litum í ull og gærum til ýmiss konar handverks og iðnaðar hefur örvað áhuga á verndun litafjölbreytni. Þar er Ísland framarlega í flokki.

Erfðaauðlindir

Fjölbreytilegir litir búfjár eru meðal eiginleika sem teljast í senn til erfðaauðlinda og menningargersema. Þar er Ísland í mikilli sérstöðu hvað varðar öll landnámskynin, bæði vegna einangrunar og áhuga bænda og annarra á verndun hinna margvíslegu lita.

Dr. Stefán Aðalsteinsson, búvísindamaður og erfðafræðingur (1928-2009), starfaði að grundvallarrannsóknum á þessu sviði og vann sér sess meðal fremstu vísindamanna í heimi, einkum varðandi litaerfðir sauðfjár. Stefán var óþreytandi baráttumaður fyrir verndun erfðaefnis búfjár hér á landi og tók virkan þátt í alþjóðlegu starfi um þau efni um áratuga skeið.

Minning Stefáns heiðruð

Þetta var í fyrsta skipti sem ráðstefna um mislitt sauðfé var haldin á meginlandi Evrópu en sú fyrsta var haldin í Ástralíu árið 1979. Stefán kom nokkuð við sögu sumra þessara ráðstefna, kynnti rannsóknaniðurstöður sínar og tók þátt í starfi vinnuhópa um litaerfðir búfjár. Sumir þeirra 80 þátttakenda á ráðstefnunni í París kynntust Stefáni á sínum tíma og enn fleiri vitna í verk hans. Í tilefni þessarar 8. ráðstefnu var gefin út vegleg bók, „Timeless Coloured Sheep“, 272 blaðsíður með fjölda mynda, undir ritstjórn Dawie du Toit, prentuð í Þýskalandi (sjá info@archehof-ketterle.de). Þar er efni eftir 30 höfunda og fluttu þeir erindi á ráðstefnunni. Bókin er sérstaklega helguð minningu Stefáns og er inngangskaflinn, „Adalsteinsson´s Fingerprints on Colour Genetics“, eftir dr. Phillip Sponenberg dýralækni og erfðafræðing frá Bandaríkjunum, því til staðfestingar. Þeir unnu töluvert saman á sínum tíma og var góður rómur gerður að erindinu. Að auki var mér sem höfundi efnis frá Íslandi og þátttakanda í ráðstefnunni gefinn kostur á að heiðra minningu Stefáns í stuttu máli í lok erindis míns. Það gerði ég með glöðu því að hann hvatti mig, öðrum fremur, til að vinna einarðlega gegn eyðingu erfðaefnis sem nú ógnar líffræðilegri fjölbreytni og fæðuöryggi í heiminum.

Mislita féð vinsælt

Þótt ræktun alhvítrar ullar hafi lengi verið meginmarkmiðið í ullarkynbótum, og ullariðnaður um heim allan sækist einkum eftir slíkri ull, er víða verið að leggja alúð við mislitina. Handverksfólk og listamenn sækjast mikið eftir mislitri ull, og einnig gærum, og algengt er að fólk með litlar hjarðir, gjarnan tómstundabændur, helgi sig ræktun á mislitu sauðfé.

Í mörgum tilvikum er jafnframt verið að vernda sauðfjárkyn og stofna sem eru í útrýmingarhættu. Þetta kom vel í ljós á ráðstefnunni, ekki aðeins í ræðu og riti, heldur einnig á handverkssýningu sem haldin var samhliða og í kynnisferðum á fjárbú. Í Frakklandi er fjöldi sauðfjárkynja, sauðfjárrækt er veigamikil búgrein þar í landi og þar kemur verndun litafjölbreytni vissulega við sögu. Frakkinn dr. J.J. Lauvergne, heimsþekktur litaerfðafræðingur, var reyndar meðal samstarfsmanna Stefáns á sínum tíma svo sem nokkrar vísindaritgerðir bera vitni um.

Eitt er víst að áfram verður haldið að efna til heimsráðstefna um mislitt sauðfé því að sú 9. í röðinni verður haldin í Biella á Norður-Ítalíu árið 2019.