Minnt á hnattræna sérstöðu Íslands

Á nýafstöðnu Umhverfisþingi hlaut Oddur Sigurðsson jarð- og jöklafræðingur Náttúruverndarviðurkenningu Sigríðar í Brattholti. Var hún nú veitt í 16. sinn.

Jóhann Páll Jóhannsson umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra sagði í ávarpi sínu við afhendingu viðurkenningarinnar að Oddur hefði helgað líf sitt rannsóknum og fræðslu varðandi íslenska jökla og breytingar á þeim vegna hlýnandi loftslags. „Með óþreytandi vinnu sinni í yfir fimm áratugi hefur Oddur Sigurðsson stuðlað að aukinni vitund um mikilvægi jökla og náttúruverndar. Arfleifð hans á sviði náttúruverndar er ótvíræð, sama hvort litið er til ræðu, rits eða ljósmyndunar,“ sagði ráðherra.

Oddur hafi hnitað útlínur margra jökla, myndað jökla, kennt og frætt, skrifað skýrslur, bækur og útbúið kort þar sem m.a. sé haldið til haga nöfnum allra jökla á Íslandi. Þá hafi hann setið í stjórn Jöklarannsóknafélagsins um alllangt skeið og sé heiðursfélagi þess. Hann hafi um áratugaskeið haft umsjón með jökulsporðamælingum félagsins, sem sjálfboðaliðar Jöklarannsóknafélags hafa sinnt í nærri 100 ár.

Ísland alveg einstakt

„Ég hef lengi haft mikið dálæti á þessu viðfangsefni mínu, og annarra, sem heitir Ísland,“ sagði Oddur í ávarpi við móttöku Náttúruverndarviðurkenningarinnar.

Ísland sé einstakt á veraldarvísu að allri gerð. „Fyrir duttlunga náttúruaflanna er hér að sjá stærsta flekk sjávarbotnsins sem nær upp fyrir sjávarmál. Sautján eyjar eru til stærri en Ísland en þær eru allar að meira eða minna leyti úr meginlandsskorpu sem er ólík úthafsskorpunni á Íslandi að áferð og styrk. Engin önnur eyja úr úthafsbergi kemst nálægt Íslandi að stærð.

Svo veikt er basaltið í Íslandi að það veðrast allt að hundraðfalt hraðar en bergið í meginlöndunum. Lætur nærri að framburður íslenskra vatnsfalla sé allt að því fjórðungur þess sem allar ár Afríku bera fram. Það ásamt ýmsum öðrum eiginleikum, svo sem eldvirkni, jarðhræringum, jöklum og ofsafengnum úthafsöldum, sem berja veikbyggða sjávarhamra landsins, veldur því að Ísland breytist örar en nokkurt annað land hér á jörðu,“ hélt hann áfram.

Hér sé að finna stærstu hraunflóð sem runnið hafa á jörðinni á sögulegum tíma og alltaf öðru hverju renni hér stærsta vatnsfall jarðar til sjávar, Kötluhlaup, og myndi þá aurburðartanga út í sjóinn svo kílómetrum skipti.

„Nú er máttur mannkynsins orðinn slíkur að athafna mannsins sér stað langt utan úr geimi. Stórfljótum er veitt á akra eða þau stöðvuð með risavöxnum stíflum þannig að þau gufa upp og ná ekki að ósi. Nýir tangar eru byggðir út í sjóinn og á þá hlaðið mannvirkjum. Náttúrulegur gróður fer mjög halloka fyrir græðgi okkar. Menn eru sífellt að laga umhverfið að sínum geðþótta en er ærið mislagðar hendur við þá athöfn. Hugsum okkur ekki aðeins tvisvar um með nýjar framkvæmdir, heldur tíu sinnum.

Kunnum við að varðveita okkar einstaka land eða verður það innan skamms fyrst og fremst orðið með svipmóti framkvæmdagleði mannsins? Það sækir mjög í það horf og við þurfum að hugsa djúpt,“ sagði Oddur jafnframt.

Ættum að geta betur

Oddur sagði Íslendinga geta gert enn betur í verndun náttúrunnar en raun beri vitni. Hann tók virkjanaframkvæmdir sem dæmi og benti á að engin þjóð í veröldinni hefði virkjað eins mikið til raforku og Íslendingar. Gengið hafi verið mjög á náttúruna í þeim efnum og miklu fórnað af umhverfi og náttúru á þann stall.