Loftslagsvegvísir bænda

Umhverfismál og þar með loftslagsmál eru bændum hugleikin. Á Búnaðarþingi árið 2020 urðu þau tímamót að samþykkt var Umhverfisstefna landbúnaðarins 2020–2030.

Á Búnaðarþingi árið 2024 var ályktað að uppfæra ætti stefnuna og vinna aðgerðaáætlun. Loftslagsvegvísir bænda byggir því á þeirri stefnumörkun sem Bændasamtökin hafa unnið að síðustu árin. Auk þess sem byggt er á Umhverfisstefnu landbúnaðarins er einnig í vegvísinum tekið mið af stefnumörkun stjórnvalda sem tengjast innlendri matvælaframleiðslu og þar helst horft til leiðarljósanna þriggja sem eru fæðuöryggi, matvælaöryggi og sjálfbær rekstur býla. Ýmsar stefnur og áætlanir stjórnvalda hafa beina tengingu við þessi leiðarljós og má þar m.a. nefna landbúnaðar- og matvælastefnur, byggðaáætlun og þjóðaröryggisstefnu.

Við vinnslu Loftslagsvegvísis bænda hefur stjórn Bændasamtakanna lagt áherslu á þétt samtal við félagskerfi bænda innan samtakanna ásamt því að leita í þekkingarbrunn dótturfélags samtakanna, Ráðgjafarmiðstöðvar landbúnaðarins (RML). Í vinnu sinni við vegvísinn hafa samtökin einnig átt gott samstarf við ráðuneyti, stofnanir og aðra hagaðila og hafa samtökin alls staðar mætt miklum velvilja í þessari vinnu.

Það er álit stjórnar Bændasamtaka Íslands að sátt geti ríkt um þær aðgerðir og aðferðafræði sem boðuð er með Loftslagsvegvísi bænda, en til þess að aðgerðirnar raungerist þarf aðkomu margra aðila auk bænda og má þar m.a. nefna þá aðila sem sinna rannsóknum, ráðuneyti, stofnanir og almennt öflugt frumkvöðlastarf.

Losun frá Landbúnaði

Grunnforsendur árangurs í loftslagsmálum liggur í öflugum rannsóknum, áreiðanlegum gögnum og ráðgjöf. 

96% losunar í landbúnaði kemur frá lífrænum ferlum og horfa þarf því til bættrar aðferðafræði svo árangur náist.

Þar sem aðgerðir í loftslagsmálum land- búnaðarins snúast yfirleitt um vinnu með lífræna ferla þá þarf að huga vel að undirbúningi. Samtökin gera ráð fyrir að mögulegar aðgerðir þurfi að standast nokkurs konar álagspróf til þess að komast af hugmyndastigi yfir á þróunarstig og að lokum á aðgerðastig. Í því ferli verði að vera m.a. sýnt fram á loftslagslegan ávinning af viðkomandi aðgerðum og áhrif á búrekstur. Þá þurfa einnig að vera skýrir árangursmælikvarðar og ljóst hvernig fjármögnun er háttað þannig að aðgerðir hafi ekki neikvæð áhrif á afkomu bænda.

Rannsóknir og nýsköpun

> Með rannsóknum og nýsköpun má móta nýjar leiðir sem hafa ekki í för með sér neikvæð áhrif á fæðuöryggi, matvælaöryggi og sjálfbærni.

Gögn og gagnasöfnun

> Aðgerðir í landbúnaði verða að byggja á áreiðanlegum gögnum og greiningum, sem eru undirstaða umhverfisbókhalds og árangurs.

Öflug ráðgjöf

> Öflug ráðgjöf er grundvöllur breiðrar þátttöku og þess að hægt sé að hraða innleiðingu árangursríkra loftslagsaðgerða.