Leshópar – Jafningjafræðsla

Ein yngsta grein landbúnaðar hér á landi er skógrækt. Bændur vítt og breitt um landið, ásamt öðrum eigendum jarða, hafa verið duglegir að hefja skógrækt og eða skjólbeltarækt á jörðum sínum.

Til að ná árangri í ræktun skóga hafa þeir sótt námskeið, fræðslufundi, fræðst á internetinu, lesið fag- bækur og margt annað til að afla sér fróðleiks. T.a.m. hafa Grænni skóga-námskeiðin í Garðyrkjuskólanum skilað mörg hundruð skógarbændum í gegnum grunnfræðslu um skógrækt.

Fyrir nokkrum árum var átaksverkefni í bændaskógrækt hér á landi (Kraftmeiri skógar) í samstarfi við Svía og Dani og styrkt af menntaáætlun Evrópusambandsins. Þar var lögð áhersla á að nytjaskógrækt væri eins og hver annar atvinnurekstur sem þarf þekkingu til að ná árangri. Kraftmeiri skógar skiluðu góðu starfi þar sem áherslan var lögð á aukna þekkingu í skógrækt og umhirðu skóga. Gefin var m.a. út bókin Skógarauðlindin – ræktun, umhirða og nýting, komið var upp fræslustígum í skógum, haldnir voru fræðslufundir um aukna þekkingu innar skógræktar og kennd var jafningjafræðsla í bændaskógrækt svo eitthvað sé nefnt. Það síðastnefnda hugnaðist mörgum skógarbændum vel, þar sem jafningjafræðslan fór fram í leshópum vítt og breitt um landið.

Markmið leshópanna var að gefa skógarræktendum tækifæri til að hitta kollega sína reglulega til að fræðast og fræða um skógrækt eða skjólbeltarækt á jafningjagrunni. Gengið var út frá því að hámarksfjöldi í hverjum leshóp væri ekki yfir 12 manns.Tekin voru fyrir ákveðin þema á hverjum leshópsfundi, þar sem þátttakendur voru búnir að kynna sér viðkomandi efni og undirbúa sig á annan hátt undir umræður í leshópnum. Hver hópur hittist í þrjú ár, að jafnaði 4 sinnum á ári til skiptis heima hjá þátttakendum viðkomandi hóps.

Tilnefndur var hópstjóri fyrir hvern leshóp sem bar að halda utan um stund og stað fyrir fundi hópsins. Hópstjóra var einnig ætlað það hlutverk að gæta þess að allir þátttakendur ættu jafnan kost á því að taka þátt í umræðum á fundum. En fyrst og fremst voru leshóparnir hugsaðir til að skógarbændur hittust og ræddu saman og fræddust þannig hver af öðrum.

Á Suðurlandi hefur verið haldið áfram með leshópa. Sama form er notað og í verkefninu Krafmeiri skógar. Hver hópur ákveður stað og stund sem hentar hverju sinni. Hist er í heimahúsum til skiptis hjá þátttakendum.

Lesið er ákveðið efni fyrir hvern fund og stuðst við bókina „Skógarauðlindin“. En eins og áður er tilgangur leshópanna að hjálpa skógarbændum að gera skógana betri.

Eins og fram kemur í bókinni Skógarauðlindin þá þýðir það að vera skógareigandi að þú ert atvinnurekandi. Að reka fyrirtæki er svipað og að aka bíl. Þú verður að vita hvert þú ætlar, til að komast á áfangastað. Þekking á atvinnugreininni er forsenda þess að góður árangur náist og fyrirtækið skili ásættanlegum arði. Í skógrækt er þekking og yfirsýn þannig undirstaða þess að hægt sé að skipuleggja starfsemina og taka réttar ákvarðanir á hverjum tíma, því aðgerðir eða aðgerðaleysi dagsins í dag ráða miklu um lokaútkomu langtímaverkefnis eins og ræktunar nytjaskóga.

Að lokum vil ég hvetja bændur til að taka þátt í jafningjafræðslu. Það er skemmtilegt að ýta af stað og taka þátt í leshóp þegar áhuginn á því efni sem fjallað er um er til staðar.

Hugmyndir að lesefni/umræðuefni fyrir leshópa í skógrækt:

1. Hvers vegna ert þú í skógrækt?
2. Hvert var/er markmið þitt með að fara út í skógrækt og hver er framtíðarsýn þín?
3. Hvaða væntingar hefur þú til þíns skógar?
4. Trjátegundir og blöndum trjáa
5. Skógar – lungu jarðar
6. Vöxtur skóga og gæði
7. Erfðaefni nýrra skóga
8. „Sáð til skógar “
9. Landgerðir - gróskuflokkar
10. Undirbúningur lands
11. Gróðursetning
12. Næring trjáa og áburður
13. Líffjölbreytni
14. Skaðvaldar og áhættuþættir
15. Gróður og gróðureldar
16. Fjölbreyttar skógarnytjar
17. Umhirða ungskóga
18. Grisjanir og umhirða
19. Áhrif umhirðu á viðargæði
20. Áætlangerð–markviss skógrækt
21. Teinungaskógrækt
22. Skjólbeltarækt
23. Ræktun jólatrjáa
24. Skógrækt er atvinnuvegur
25. Menningarminjar
26. Félagskerfi skógareigenda
27. Símenntun í skógrækt