Jarmað, hneggjað, baulað ...

Það vakti athygli margra að í nýjustu ráðleggingum embættis landlæknis um mataræði, sem voru gefnar út í mars og eru byggðar á grunni nýjustu Norrænu næringarráðlegginganna (NNR 2023), sé mælt með „hóflegri neyslu á eggjum“.

„Hófleg neysla“ vísar til að takmarka eigi neysluna verulega, en þó eru engin rök færð fyrir þessum ráðleggingum – og ekkert magn tiltekið – einungis að þess konar neysla geti verið „hluti af hollu og fjölbreyttu mataræði“. Raunar er fátt annað sagt um eggjaneyslu í ráðleggingum embættis landlæknis.

Í dag má þó nánast fullyrða að egg séu viðurkennd ofurfæða. Í NNR 2023 segir að egg innihaldi öll nauðsynleg næringarefni nema C-vítamín. Þau innihalda hágæða prótein og fágæt vítamín og steinefni eins og B12, D3, járn, selen, joð, auk hollra fitusýra – sem öllu er pakkað inn í fullkomna neysluvöru.

Í næringarráðleggingunum er einnig horft til umhverfisáhrifa matvæla og lagt til grundavallar að almennt eigi það við að það sem sé gott fyrir heilsu okkar sé einnig gott fyrir umhverfið – og öfugt. Í ráðleggingum embættis landlæknis segir að eggja- og alifuglakjötframleiðsla hafi nokkuð lítil umhverfisáhrif í samanburði við aðra kjötframleiðslu. Í NNR 2023 segir að eggjaframleiðsla valdi minni losun gróðurhúsalofttegunda en kjötframleiðsla. 

Lengi hefur loðað við eggjaneyslu að hún geti verið varasöm með tilliti til hjartasjúkdóma – en áður töldu læknavísindin að neysla á kólesterólríkum eggjarauðum gæti með beinum hætti hækkað kólesterólgildi mannfólks með tilheyrandi áhættu á kransæðastíflu. Áður segir hér, því þetta hefur fyrir löngu verið hrakið. Fyrst með stórum faraldsfræðilegum rannsóknum, á níunda og tíunda áratugum síðustu aldar, og síðar endanlega vísindalega staðfest í öðrum rannsóknum nálægt aldamótum.

Í NNR 2023 er þó tiltekið að ekki sé hægt að mæla með æskilegu tilteknu magni eggja á viku, til þess skorti frekari gögn.

Nýlega birti Matís skýrslu sem sýnir að íslensk egg eru nánast mengunarfrí af PFAS (manngerð þrávirk efni sem safnast upp í líkamanum og valda skaðlegum áhrifum) og blýi – en þessi efni voru þar sérstaklega til skoðunar. Ástæða rannsóknarinnar er meiri meðvitund um ógnir þessara efna við matvælaöryggi og til að ganga úr skugga um að egg framleidd á Íslandi séu að þessu leyti örugg til neyslu og uppfylli kröfur Evrópusambandsins.

Voru sýni tekin frá öllum helstu eggjabúum landsins, einnig eina lífræna vottaða framleiðandanum. Nýlega kom upp mál í Danmörku þar sem PFAS-efni fundust í talsverðum mæli í lífrænum eggjum, sem mátti rekja til fiskimjöls sem notað var til að fóðra hænurnar. Fiskimjöl getur innihaldið PFAS vegna mengunar í sjávarumhverfinu, þar sem þessi efni safnast upp í fiskum sem eru hráefni í fiskimjöl.

Í Matís-rannsókninni var magn annarra skaðlegra aukaefna ekki kannað í íslenskum eggjum – hvorki varnarefni eða önnur lífræn mengunarefni eins og PCB eða díoxín. Full þörf er á slíkum rannsóknum svo hægt sé að ganga úr skugga um að alveg óhætt sé að neyta íslenskra eggja – jafnvel í „óhóflegu magni“.