Í mótlætinu geta falist tækifæri

Áföll af ýmsum toga geta oft haft skelfilegar afleiðingar fyrir einstaklinga og samfélög. Ef fólki auðnast hins vegar að horfa á þá óáran sem yfir dynur hverju sinni á yfirvegaðan hátt má oft líka finna tækifæri sem lýsa upp veginn fram undan.

Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) gaf út í júlí í sumar yfirlit yfir stöðu mála hvað varðar fæðuöryggi og næringu fyrir íbúa heimsins. Þar kemur fram að þrátt fyrir göfug markmið um að útrýma hungri í heiminum fyrir 2030 þá hefur miðað hægt í þeim efnum. Meira að segja svo, að frá 2014 hefur jafnt og þétt verið að síga á ógæfuhliðina.

Samkvæmt úttekt WHO er áætlað að næstum 690 milljónir manna gangi um svangir á hverjum einasta degi, eða 8,9 prósent jarðarbúa. Eykst fjöldi hungraðra um ríflega 10 milljónir á hverju ári, eða um nærri 60 milljónum á fimm árum. Þetta ástand hefur síðan versnað mjög í kjölfar heimsfaraldurs vegna COVID-19. Ástæðan er stöðvun atvinnulífs og matvælaframleiðslu vegna sjúkdómsins. Einnig stóraukið atvinnuleysi sem leiðir til þess að fólk á ekki fyrir lífsnauðsynjum.

Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin bendir líka á fæðuóöryggið, sem er annar mælikvarði sem lýsir þróun sem leiðir til hungurs. Árið 2019 bjuggu nærri 750 milljónir, eða næstum tíundi hver maður í heiminum, við mikið fæðuóöryggi. Það þýðir að ef fæðuöryggi þessa fólk verður ekki tryggt mjög fljótt, mun allur þessi fjöldi brátt upplifa hungur upp á hvern einasta dag.

„Heimurinn er ekki á leið með að útrýma hungri fyrir árið 2030. Ef núverandi þróun heldur áfram mun fjöldi þeirra sem verða fyrir áhrifum af hungri fara yfir 840 milljónir árið 2030,“ segir í úttekt WHO.

„Bráðabirgðamat bendir til þess að COVID-19 heimsfaraldur geti bætt á milli 83 og 132 milljónum manna við heildarfjölda vannærðra í heiminum á árinu 2020. Það veltur síðan á framvindu hagkerfa heimsins hvernig þróun verður.“

Það er ekkert ýkja langt síðan almenningur á Íslandi var í þeirri stöðu að mikil fátækt, vannæring og hreint hungur var daglegur veruleiki. Það sem bjargaði Íslendingum úr þeirri skelfingarstöðu var matvælaframleiðsla fyrir aðrar þjóðir þegar þeirra matvælaframleiðsla varð fyrir áföllum vegna styrjalda. Þar var það einkum sjávarútvegurinn sem gat brugðist hratt við með stórauknum veiðum og útflutningi á fiski fyrir hungraða Evrópubúa. Í þeirri stöðu varð Evrópubúum það vel ljóst hversu fæðuöryggi þjóða er gríðarlega mikilvægt.

Heimsfaraldur vegna COVID-19 ætti að kenna okkur Íslendingum að það er ekkert sjálfsagt mál að hægt sé að valsa óhindrað í matarbúr annarra þjóða í leit að bestu bitunum. Heimsfaraldur hefur gert það að verkum að matvælaframleiðsla, fataverksmiðjur og tækjaframleiðsla hefur víða dregist saman eða hreinlega stöðvast. Þegar svo er dugar ekki fyrir okkur Íslendinga að sitja með hendur í skauti. Við verðum að bregðast við og upphugsa ráð sem gerir okkur sjálfbær og tryggir okkar fæðuöryggi.

Íslenskar landbúnaðarafurðir hafa á liðnum árum ekki verið að standa undir nema hluta af okkar neyslu á landbúnaðarvörum. Þarna er því augljóst tækifæri til að gera betur. Þar verður hugvit og skynsemi að vera í hávegum haft, þannig að ný og aukin framleiðsla fari fram með sem arðbærustum hætti og geti þegar fram í sækir líka skapað okkur gjaldeyristekjur. Þetta tókst í sjávarútvegi þrátt fyrir meingallað kerfi, af hverju ætti það ekki líka að geta átt við í landbúnaði?