Fé með verndandi arfgerð þyrmt

Bændur á Stórhóli í Húnaþingi vestra vonast til að fé þeirra með verndandi arfgerðir gegn riðu verði þyrmt í kjölfar reglugerðarbreytingar matvælaráðherra.

Ráðherra hefur nú samþykkt breytingatillögu yfirdýralæknis á reglugerð um riðuveiki í sauðfé, en með því er yfirdýralækni heimilað að leggja til niðurskurð á hluta hjarðar að undangenginni arfgerðargreiningu.
Riða greindist í sláturfé frá Stórhóli á dögunum og stóðu bændur þar frammi fyrir því að allt fé á bænum yrði skorið skv. þágildandi riðureglugerð.

Fé með verndandi og mögulega verndandi arfgerðir hefur viðnám við riðusjúkdómnum, þó mismunandi.

DNA tekið úr allri hjörðinni

Búið er að taka DNA-sýni úr allri hjörðinni á Stórhóli og má því ætla að það fé sem er með verndandi arfgerðir verði ekki skorið og tjón bændanna því minna en ella.

Mörgum er í fersku minni þegar allt fé var skorið á tveimur bæjum sl. vor vegna riðu en við sýnatökur kom í ljós að margir gripanna höfðu verið með verndandi eða mögulega verndandi arfgerðir.

Arfgerðafé verði ekki skorið

„Undirbúningur er í hefðbundnu ferli og án tímapressu,“ segir Sigurborg Daðadóttir, yfirdýralæknir hjá Matvælastofnun, MAST. Hún hafi verið bjartsýn um að reglugerðarbreytingin næði í gegn áður en allt fé yrði skorið á Stórhóli.

Á bænum er um 590 fjár, þar af í það minnsta 40 með verndandi arfgerð sem bændur þar, þau Maríanna E. Ragnarsdóttir og Garðar V. Gíslason, voru byrjuð að rækta.

„Já, við eigum 27 gimbrar og 10 hrúta,“ segir Garðar. „Við vorum búin að skipta út eiginlega öllum hrútunum, við ætluðum bara að nota þetta í vetur. Þetta snýst um að það getur heldur enginn hangið með einhverjar tuttugu kindur,“ segir hann og bætir við að þau hafi beðið átekta eftir fyrrnefndri reglugerðarbreytingu og niðurstöðu starfshóps, sem matvælaráðherra skipaði fyrr á árinu til ráðgjafar um riðumálin, og er nú til kynningar.

„Þetta er hundfúlt,“ segir Garðar um riðusmitið og að óneitanlega sé um áfall að ræða. Riða greindist einnig á Stórhóli árið 2006 og þau Maríanna því búin að fara í gegnum þessa raun áður.

Þekkt riðusvæði

Eitt jákvætt skimunarsýni úr fullorðnu sláturfé frá Stórhóli fannst fyrir nokkrum dögum en ekki hafði orðið vart sjúkdómseinkenna riðu á bænum.
Stórhóll tilheyrir Húna- og Skagahólfi. Í Miðfjarðarhólfi, Húnahólfi og Vatnsneshólfi hafa greinst fjögur tilvik af riðu á síðustu sjö árum og deila hólfin varnarlínu.

Um það hvort Stórhóll hafi selt eitthvert fé frá sér á undangengnum vikum og mánuðum segir Garðar svo ekki vera. „Nei, við náttúrlega höfum ekki mátt vera með viðskipti með fé vegna riðunnar 2006.“

Örugg og úthugsuð skref

„Þetta gefur mér von um að við séum að fara að taka með einhverjum hætti öðruvísi á þessu tilfelli að Stórhóli heldur en við höfum þurft að gera fram til þessa,“ segir Trausti Hjálmarsson, formaður búgreinadeildar sauðfjárbænda.

„Þetta er sorglegt, og erfitt að setja sig í spor ábúenda á þessum bæjum og á þessu svæði þar sem fólk er að glíma við riðuna,“ segir hann.

„Við sjáum samt sem áður að nú erum við komin með þessa verndandi arfgerð af stað í ræktuninni hjá okkur.

Við gerum okkur vonir um að við séum að fara að stíga örugg og úthugsuð skref í nýrri nálgun í glímunni við riðu, hvort sem það er innleiðing á verndandi og mögulega verndandi arfgerðum og svo hins vegar í viðbrögðum við riðutilfellum þar sem þau koma upp.“ Trausti segist vona að nú sé verið að horfa inn í það módel sem unnið verði eftir til framtíðar.

Aukin þekking skapar von

Bændasamtök Íslands hafa í samstarfi við fleiri aðila verið með fræðslufundi víða um land síðustu daga þar sem dr. Vincent Béringue, einn helsti riðusérfræðingur heims, ásamt hópi sérfræðinga, fjallar um næmi arfgerða, áhrif innleiðingar verndandi arfgerða á stofninn, ræktunaráherslur og almenn atriði varðandi baráttuna við riðuveiki.

Béringue hefur á síðustu mánuðum lagt stund á umfangs­miklar rannsóknir á næmi þeirra mismunandi arfgerða sem finnast í íslensku sauðfé m.t.t. riðuveiki. Sérfræðingahópurinn, sem skipaður var af matvælaráðuneytinu, er nú að skila af sér niðurstöðum.