Breytileikinn T137 verði viðurkenndur sem verndandi

Formlegt erindi liggur nú í matvælaráðuneytinu þar sem óskað er eftir því að arfgerðarbreytileikinn T137 verði viðurkenndur sem verndandi gegn riðuveiki í sauðfé.

Erindið var sent í nafni bændahópsins „Breiðvirkt riðuþol strax“, stutt áliti alþjóðlegs vísindateymis sem hefur unnið að víðtækum riðurannsóknum á Íslandi frá 2021. Markmið vísindamannanna er að fá þessa viðurkenningu einnig hjá Evrópusambandinu.

Aldrei fundist riðusmituð kind með T137

Í erindinu kemur fram að breytileikinn sé hvað mest rannsakaður af þeim breytileikum sem skilgreindir eru sem mögulega verndandi í Landsáætlun um útrýmingu á sauðfjárriðu. Staðfest sé í umfangsmiklum rannsóknum á raunverulegum riðuhjörðum, í smittilraunum og í tilraunaglasi, að breytileikinn veiti afar sterka mótstöðu gegn riðusmiti. Aldrei hafi fundist riðujákvæð kind með T137 breytileika, hvorki á Íslandi né í öðrum löndum þar sem T137 er talsvert algengara en hér á landi.

Í dag sé talsvert meira vitað um T137 en vitað var um R171 (ARR) breytileikann þegar Evrópusambandið ákvað að innleiða ræktunarstefnu sína gegn riðuveiki á grunni þess breytileika.

Niðurstöður alþjóðlega rannsóknarteymisins, þar sem innanborðs séu leiðandi riðusérfræðingar, bendi ótvírætt til þess að mótstaða T137 gegn riðuveiki á Íslandi sé eins sterk og á Ítalíu, þar sem breytileikinn sé algengur. „Þar með opnast gríðarlega mikilvægir möguleikar til að byggja þolræktun gegn riðu á talsvert breiðari grunni en eingöngu á þeim örfáu gripum, sem fundust upphaflega með R171 (þótt Þernunes sé ekki lengur eina uppspretta R171). Íslenski sauðfjárstofninn býr yfir óvenjumiklum erfðafræðilegum fjölbreytileika, sem hefur vakið athygli á heimsvísu. Ræktunarstefna sem byggir á fáum gripum, stefnir þessum fjölbreytileika í voða; til dæmis getur verið mjög erfitt að losna aftur við erfðagalla sem kunna að tengjast þessum gripum.“

Innleiðing án þess að tapa fjölbreytileikanum

Fram kemur í erindinu að T137 hafi þegar fundist í níu hjörðum á Norður- og Austurlandi og rannsóknir hafa leitt í ljós að engin erfðatengsl eru á milli T137-gripa þessara hjarða.

Allir grunnlitir hafi fundist hjá gripum með breytileikann, einnig kollótt, hyrnt og ferhyrnt fé. Þessir gripir séu því talsvert líkari íslenska fjárstofninum sem heild en R171-gripirnir og dreifist um allan stofninn. Því sé hægt að innleiða T137 mjög hratt, án þess að tapa fjölbreytileikanum.

Til að auka útbreiðslu T137 samhliða R171 – og þar með auka riðuþol stofnsins sem hraðast – sé lykilatriði að íslensk stjórnvöld og matvælaráðuneytið skilgreini T137 sem verndandi breytileika sem fyrst. Bregðast þurfi hratt við þar sem fengitíminn sé fram undan.

Erindið var sent fyrir um mánuði síðan og bíður ráðuneytið nú umsagna fagaðila; Landbúnaðarháskóla Íslands, Tilraunastöðvar Háskóla Íslands í meinafræði að Keldum og Matvælastofnunar.