Beiðni hafnað um viðurkenningu T137

Matvælaráðuneytið hefur hafnað beiðni um að arfgerðarbreytileikinn T137 verði formlega viðurkenndur sem verndandi gegn riðuveiki í sauðfé.

Beiðnin var send ráðuneytinu um miðjan nóvember í nafni bændahópsins Breiðvirkt riðuþol strax og stutt áliti alþjóðlegs vísindateymis sem hefur unnið að víðtækum riðurannsóknum á Íslandi frá 2021.

Ekki einhugur um að skilgreina T137 sem verndandi

Í svari ráðuneytisins við fyrirspurn kemur fram að ekki hafi verið einhugur um að skilgreina T137 sem verndandi arfgerð að svo stöddu. Ráðuneytið hafi óskað umsagna frá Matvælastofnun, Tilraunastöðinni á Keldum og Landbúnaðarháskóla Íslands um erindið. Arfgerðin hafi verið skilgreind sem mögulega verndandi arfgerð í nýlega undirritaðri landsáætlun Matvælastofnunar, matvælaráðuneytisins og Bændasamtaka Íslands um útrýmingu á sauðfjárriðu.

Fram kemur í landsáætluninni að hún verði endurskoðuð árlega, fyrir 1. apríl ár hvert. Áætlunin verður því endurskoðuð eigi síðar en 1. apríl 2025 og ljóst er að fylgst verður náið með rannsóknum á T137.

Aldrei fundist riðujákvæð T137-kind

Í erindi bændahópsins kom fram að breytileikinn væri hvað mest rannsakaður af þeim breytileikum sem skilgreindir eru sem mögulega verndandi í Landsáætlun um útrýmingu á sauðfjárriðu. Staðfest hafi verið í umfangsmiklum rannsóknum á raunverulegum riðuhjörðum, í smittilraunum og í tilraunaglasi, að breytileikinn veiti afar sterka mótstöðu gegn riðusmiti. Aldrei hafi fundist riðujákvæð kind með T137 breytileika, hvorki á Íslandi né í öðrum löndum þar sem T137 er talsvert algengari en hér á landi.

Talsvert meira sé vitað um T137 en vitað var um ARR-breytileikann (R171) þegar Evrópusambandið ákvað að innleiða ræktunarstefnu sína gegn riðuveiki á grunni þess breytileika.

Ræktunarstefna sem byggir á fáum gripum

Í erindinu til ráðuneytisins kom enn fremur fram að niðurstöður alþjóðlega vísindateymisins bendi ótvírætt til þess að mótstaða T137 gegn riðuveiki á Íslandi sé eins sterk og á Ítalíu, þar sem breytileikinn sé algengur. „Þar með opnast gríðarlega mikilvægir möguleikar til að byggja þolræktun gegn riðu á talsvert breiðari grunni en eingöngu á þeim örfáu gripum sem fundust upphaflega með R171 (þótt Þernunes sé ekki lengur eina uppspretta R171). Íslenski sauðfjárstofninn býr yfir óvenjumiklum erfðafræðilegum fjölbreytileika, sem hefur vakið athygli á heimsvísu. Ræktunarstefna sem byggir á fáum gripum, stefnir þessum fjölbreytileika í voða; til dæmis getur verið mjög erfitt að losna aftur við erfðagalla sem kunna að tengjast þessum gripum.“

Fram kemur í erindinu að T137 hafi víða fundist á Norður- og Austurlandi og rannsóknir leitt í ljós að engin erfðatengsl eru á milli T137- gripa þessara hjarða.

Allir grunnlitir hafi fundist hjá gripum með breytileikann, einnig kollótt, hyrnt og ferhyrnt fé. Þessir gripir séu því talsvert líkari íslenska fjárstofninum sem heild en R171-gripirnir og dreifist um allan stofninn. Því sé hægt að innleiða T137 mjög hratt, án þess að tapa fjölbreytileikanum.