Allt svo grænt

Ekki er langt síðan grænt var einfaldlega fallegur litur. Einu sinn heyrði ég reyndar að liturinn væri róandi og því góður á veggi geðsjúkrahúsa og í bæklinga fyrir sjúklinga.

Í dag er grænt bæði í senn lífsstíll og pólitísk rétthugsun sem einstaklingar, stjórnmálaflokkar og fyrirtæki keppast um að tengja sig við. Talað er um græna stóriðju, grænar bensínstöðvar, græna ferðaþjónustu, grænt hagkerfi og það styttist örugglega í grænan hergagnaiðnað  – allt er svo grænt og vænt

Þrátt fyrir þessa alltumlykjandi grænu slikju er gróðureyðing á heimsvísu aldrei meiri en nú og talið að um 7,4 milljónir hektara af skóglendi tapist á ári og um leið mikil líffræðileg fjölbreytni.

Gróft áætlað er búið að greina um 325.000 ólíkar tegundir af plöntum. Þar af eru um 50.000 ætar en þótt ótrúlegt megi virðast sjá einungis þrjár tegundir, hrísgrjón, maís og hveiti, mannkyninu fyrir um 60% af fæðu sinni.

Græna byltingin í landbúnaði, milli 1940 og 1960, leiddi af sér umtalsvert meiri uppskeru og bjargaði milljónum frá hungurdauða. Eftir á hefur komið í ljós að ofurtrú á nýja og uppskeru meiri stofna hefur dregið dilk á eftir sér. Gallinn við einsleita ræktun er sá að einn skordýraplága eða sjúkdómur getur hreinlega útrýmt uppskerunni. Þar sem ræktun er fjölbreyttari er minni hætta á slíku þar sem ólíkir stofnar innan tegunda þola sjúkdóma og plágur misvel.

Varðveisla erfðaefnis úr gömlum ræktunarstofnum hófst með starfi grasafræðingsins Nikolia Vavilov sem fæddist skammt frá Moskvu árið 1887. Hann ferðaðist víða um heim og safnaði fræi af gömlum ræktunarstofnum sem geymt var í neðanjarðarhvelfingu í Pétursborg. Vavilov féll í ónáð hjá Stalín við upphaf seinni heimsstyrjaldarinnar og lést í útlegð árið 1943. Á meðan Stalín var upptekinn við að koma listmunum  í skjól vegna umsáturs Þjóðverja um Pétursborg voru samstarfsmenn Vavilov uppteknir við að bjarga fræjunum. Sagan segir að þeir hafi múrað sig inni í hvelfingunni til þess að varna því að hungraður múgurinn kæmist ekki í fræin og æti þau. Tryggðin við fræsafnið var svo mikil að mennirnir sultu eða króknuðu í hel við að gæta þeirra. Fræin eru undirstaða kornframleiðslu Rússlands nú.

Í dag eru nokkur hundruð hvelfingar víða um heim sem geyma fræ, bæði villi- og nytjaplantna, og stuðla þannig að varðveislu líffræðilegrar fjölbreytni. Ein er djúpt inni í fjalli á Svalbarða og önnur er í vörslu Kew.

Geymsla fræjanna við þessar aðstæður er góð, gild og nauðsynleg en best væri að leyfa þessum fræjum að spíra og þróast í sínu náttúrulega umhverfi þar sem allt er svo vænt og grænt í stað þess að geyma þau í frystikistu sem gengur fyrir græni orku.