Endurheimt vistkerfi á landi og ferskvatnslíf

Með vorinu vaknar náttúran til lífs enn á ný og fólk flykkist út til að njóta hennar.

Vinsæl leið til þess er að standa við árbakka með veiðistöng í hönd. Þeir stofnar fiska sem flestir sækja í að veiða eru þó að fást við gríðarlegar
áskoranir, s.s. sögulega ofveiði og ekki síður skerðingu og eyðileggingu búsvæða. Ætli laxinn okkar sé ekki skýrasta dæmið um slíkt? Margt hefur verið reynt til þess að aðstoða ferskvatnslíf, með misjöfnum árangri þó. Fiskirækt var mikið stunduð og er að nokkru leyti enn, sem var ætlað að hjálpa stofnunum. Nýjar rannsóknir sýna þó fram á að slík afskipti hafa komið niður á hæfni villtra stofna til að lifa af.

En hvað á þá að gera til þess að hjálpa röskuðum ferskvatnsvistkerfum og þeim tegundum sem þar búa? Svarið getur komið á óvart en það er endurheimt vistkerfa á landi!

Endurheimt vistkerfa á landi gerir það að verkum að aukning verður í hringrás næringarefna á svæðinu, þar sem sterk og öflug þurrlendisvistkerfi leiða af sér að aðliggjandi ferskvatnsvistkerfi verði öflugri og fæðuframboð fyrir laxfiska á mismunandi æviskeiðum tryggara. Endurheimt votlendis gerir það sömuleiðis að verkum að búsvæði ferskvatnslífvera stækkar. Votlendissvæði bjóða upp á fjölbreytt búsvæði sem hvort tveggja veitir skjól og næringu fyrir ferskvatnslífríki. Víða eru hindranir fyrir fiska að ferðast milli svæða þegar votlendissvæðum hefur verið raskað en með vel ígrunduðum endurheimtaraðgerðum er hægt að auka við útbreiðslusvæði, s.s. með aukningu á hrygningarsvæðum laxa og silunga.

Votlendissvæði virka í raun eins og svampur, þar sem þau geyma mikið magn af fersku vatni og jafna flæði yfirborðsvatns inn í ferskvatnskerfi. Hæg losun vatns frá mýrlendi hjálpar til við að viðhalda stöðugu vatnsborði í ám og lækjum, sem er mikilvægt fyrir lifun laxfiska, sérstaklega á tímabilum þar sem úrkoma er lítil. Að auki hefur einstök efnasamsetning votlendissvæða áhrif á vatnsgæði, þar sem mýrlendi virkar sem náttúruleg sía og hreinsar vatn þegar það síast í gegnum jarðvegslögin.

Það að ár og vötn brjóti bakka sína er vel þekkt vandamál hér á landi. Rannsóknir sýna að bakkar vaxnir birki og víðitegundunum eru í minni hættu af rofi og umfang rofferla er töluvert minna en á lítt grónum bökkum. Þetta er vegna þess að trjátegundirnar mynda djúpa og mikla rótarflækju sem heldur fast við jarðvegsefnin og ver bakkana betur fyrir rofi. Þannig er hægt að koma í veg fyrir rask á búsvæðum laxa og silunga, og þar með auka lífsskilyrði þeirra.

Endurheimt þurrlendis og votlendis á landi skiptir sköpum þegar kemur að vernd og endurheimt ferskvatnsvistkerfa. Með því að notast við heildrænar aðferðir sem samþætta endurheimtaraðgerðir í vatni og á landi, komumst við nær því að styrkja og vernda þessa mikilvægu stofna í ám okkar og vötnum. Þar sem inngrip mannsins verður minni háttar að öðru leyti en því að hjálpa náttúrunni að hjálpa sér sjálfri.