Brúnastaðir ræktunarbú ársins

Á fagfundi sauðfjárræktarinnar 13. apríl voru veittar viður­ kenningar fyrir góðan árangur í sauðfjárrækt.

Sauðfjárræktarráðunautar Ráðgjafarmiðstöðvar landbúnaðarins (RML) útnefndu Brúnastaði í Flóahreppi ræktunarbú ársins 2022, besti lambafaðir sæðingastöðvanna á síðasta ári var Galli frá Hesti í Borgarfirði og þá var Viddi frá Fremri-Gufudal í Gufudalssveit valinn besti alhliða kynbótahrútur sæðingastöðvanna.

Það var Eyþór Einarsson, ráðunautur hjá RML, sem kynnti niðurstöður fagráðsins. Í máli hans kom fram að ræktunarbú ársins væri nú útnefnt í annað skiptið. Forsendurnar fyrir valinu væru heildareinkunn kynbótamats fyrir ærnar á viðkomandi búi, en reiknuð er heildareinkunn á allar kindur fæddar 2012 til 2021. Meðalkynbótaeinkunn búsins er 108,1 BLUP-stig og sagði Eyþór að það stæði afgerandi hæst allra búa í landinu

Brúnastaðir hljóta Halldórsskjöldinn

Brúnastaðir hljóta því Halldórsskjöldinn 2022. Í rökstuðningi Eyþórs kom fram að til að bú komi til álita þurfi það að uppfylla ýmsar kröfur um afurðir í takti við núgildandi ræktunarmarkmið og komast inn á lista yfir úrvalsbú sem birtur er á vef RML.

Eyþór sagði að á Brúnastöðum hafi ræktun á þeim sauðfjárstofni sem þar er í dag hafist árið 1952 þegar tekið var nýtt fé eftir mæðuveikifjárskiptin.

Stofnkindurnar komu úr Suður-Þingeyjarsýslu

Að sögn Eyþórs komu stofnkindurnar í ræktun Brúnastaða úr Suður- Þingeyjarsýslu, úr Aðaldalnum, frá Húsavík og af Tjörnesinu. „Árið eftir var fenginn hrútur frá Hóli í Kelduhverfi sem Hrappur hét og reyndist happafengur. Ákveðin straumhvörf urðu síðan í fjárræktinni á búinu þegar byggð voru ný fjárhús 1983 sem skilaði því að afurðirnar jukust og ræktunaráhuginn magnaðist.

„Sauðfjársæðingar hafa lengi verið stundaðar af kappi á Brúnastöðum, eða allt frá árinu 1968. Þannig hefur lengi verið sótt í það besta erfðaefni sem í boði er á hverjum tíma. Hrútar frá Hesti hafa mikið verið notaðir þar og reynst farsællega.

Eyþór nefndi nokkra hrúta sem markað hafa spor í ræktuninni á Brúnastöðum; Jarl 90-311 frá Oddgeirshólum og síðan heimahrútana, Blæ 91-312, sem var sonur Fóla 88-911 frá Hesti og dótturson Arons 83-825 frá Hesti; Kristal 02-079, son Lóða 00-871 frá Hesti og dótturson Garps 92-808 frá Lækjarhúsum og Sorti 16-079, son Jónasar 12-949 frá Miðgarði og dótturson Guma 09-880 frá Borgarfelli. „Þá var til á búinu hrútur sem þótti algjört metfé sem Sómi hét 96-500, sonur Búts 93-982 frá Hesti og var hann falaður af stöðvunum en varð síðan of skammlífur til að það gengi eftir. Í meira en áratug hefur búið síðan ekki verið aðgengilegt sæðingastöðvunum þar sem sauðfjárveikivarnarhólfið hefur verið lokað,“ sagði Eyþór.

Fjárfjöldi á bilinu 140–150

Eyþór sagði að á Brúnastöðum væri stundaður blandaður búskapur og hefur fjárfjöldi þar yfirleitt verið 140 til 150. Brúnastaðabændur væru landsþekktir ræktunarmenn, hvort sem um nautgripi, hross eða sauðfé væri að ræða. Þar fari greinilega saman góð fjármennska, áhugi og þekking á búfjárkynbótum. Sagði hann að líkt og birtist í niðurstöðum skýrsluhaldsins í sauðfjárrækt hefur búið lengi verið í fremstu röð fyrir afurðir og frábæra gerð sláturlamba og stundum staðið efst allra búa í þeim eiginleika.

Galli í hópi mest notaðra hrúta

Eyþór sagði Galla 20-875 frá Hesti vera kominn af þekktum kynbótahrútum Hestbúsins, en reki einnig ættir í Vestur-Húnavatnssýslu og Norður-Þingeyjarsýslu; sonur Mínusar 16-827 frá Mýrum 2 í Hrútafirði og föðurfaðir hans er því Hvati 13-926 frá Hesti. Móðurfaðir Galla er Durtur 16-994 frá Hesti.

„Galli var valinn á sæðingastöð á grunni afkvæmarannsóknar á Hesti haustið 2021. Galli var í hópi mest notuðu stöðvahrúta bæði árin sem hann hefur verið á stöð. Haustið 2022 voru stigaðir rúmlega 200 synir hans vítt og breitt um landið. Þeir voru yfir meðaltali fyrir flesta eiginleika. Synir hans voru með næstþykkasta bakvöðvann, aðeins undir í lífþunga og á meðaltali fyrir ull og samræmi. Hann átti mikið úrval glæsilegra ásetningshrúta og átti Galli meðal annars fjóra lambhrúta með 90,0-90,5 í heildarstig. Dæmdar voru rúmlega 300 gimbrar undan Galla og voru 2/3 af hópnum með 18,0 stig eða meira í lærastig og nokkuð yfir 100 gimbrar voru með 33 millimetra bakvöðva eða meira og alveg upp í 42 millimetra,“ sagði Eyþór.

Afgerandi efstir í afkvæmarannsókn

Það var Árni Bragason sem afhenti viðurkenninguna fyrir Vidda 16- 820. Hann sagði að Viddi væri einn þeirra kollóttu stöðvahrúta sem eru afkomandi Hnokka 12-047 frá Árbæ í Reykhólasveit. „Hnokki hefur haft mikil áhrif á ræktun kollótta fjárins í landinu þó að hann yrði aldrei stöðvahrútur sjálfur. Faðir Vidda, Deddi, 15-410 var fæddur í Árbæ og sonur Hnokka 12-047. Móðir Vidda var einnig undan hrúti sem fenginn var í Árbæ og var hann sonur Dags 11-034 frá Árbæ. Dagur þessi stendur einnig að baki nokkurra kollóttra stöðvahrúta sem eiga ættir að rekja að Árbæ. Viddi rekur því ættir sínar að stórum hluta til öflugra kynbótahrúta í Árbæ. Móðir Vidda, Katnis 15-568, var svartbotnótt og frábær afurðaær. Hún bar 14 lömbum á sex árum, tvílembd sem gemlingur, síðan tvisvar fjórlembd og tvisvar tvílembd en geld síðasta árið. Hún var með 9,5 afurðastig fyrir æviferilinn.

Viddi var valinn til notkunar á sæðingastöðvunum sumarið 2019. Hann, tveir synir hans og hálfbróðir höfðu þá staðið afgerandi efstir í afkvæmarannsókn heima í Fremri- Gufudal haustið 2018. Viddi byrjaði ferilinn í Þorleifskoti og voru sæddar með honum 572 ær. Veturinn eftir var hann í Borgarnesi og sæddar með honum 480 ær. Honum entist síðan ekki aldur fram til næsta fengitíma og nýttist því aðeins tvö ár í þjónustu stöðvanna.“