Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 3 ára.
Alþjóðleg vitundarvika um skynsamlega notkun sýklayfja
Fréttir 25. nóvember 2020

Alþjóðleg vitundarvika um skynsamlega notkun sýklayfja

Höfundur: Guðrún Lind Rúnarsdóttir, fagsviðsstjóri lyfjamála hjá Matvælastofnun. Vigdís Tryggvadóttir, sérgreinadýralæknir súna og lyfjaónæmis hjá Matvælastofnun.

Dagana 18.–24.nóvember er árleg alþjóðleg vitundarvika um skyn­samlega notkun sýklalyfja. Markmið þessarar viku er að auka skilning og meðvitund um sýkla­lyfjaónæmi og hvetja til þess að sýklalyf séu notuð skynsamlega á öllum sviðum, hvort sem er hjá mönnum eða dýrum.


Að vikunni standa Alþjóða­dýra­­heilbrigðisstofnunin (OIE), Alþjóða­heilbrigðistofnunin (WHO) og Matvæla- og landbúnaðarstofnun SÞ (FAO) enda skiptir máli að sýklalyf séu notuð skynsamlega á öllum þessum sviðum.

Hvað er sýklalyfjaónæmi?

Sýklalyfjaónæmi hefur verið mikið í umræðunni hérlendis síðustu ár en sumir velta e.t.v. enn fyrir sér hvað það er. Sýklalyfjaónæmi er þegar bakteríur hafa þróað með sér ónæmi fyrir þeim sýklalyfjum sem virkuðu áður á þær. Ef sýklalyf missa virkni sína þá getur reynst erfitt að meðhöndla sýkingar í mönnum og dýrum.

Sýklalyfjanotkun skiptir máli þar sem röng og/eða óhófleg notkun á sýklalyfjum eykur líkur á að bakteríur myndi ónæmi fyrir sýklalyfjum. Óhófleg notkun getur stafað af of mikilli ávísun sýklalyfja meðal lækna og dýralækna og aðgengi almennings að sýklalyfjum án lyfseðils, svo dæmi séu nefnd. Notkun sýklalyfja til meðhöndlunar á veirusýkingum og notkun sýklalyfja sem vaxtarhvetjandi efni fyrir búfé eru dæmi um ranga notkun sýklalyfja. Sýklalyfjanotkun í dýr er með lægsta móti hérlendis í samanburði við önnur Evrópulönd en þrátt fyrir það er svigrúm til þess að gera enn betur.

Allir hafa hlutverki að gegna í baráttunni við sýklalyfjaónæmi og berum við ábyrgð á því að leggja okkar af mörkum í þeirri baráttu. Bændur spila þar stórt hlutverk enda bera þeir ábyrgð á heilbrigði og velferð dýra sinna og það er lykilatriði er kemur að sýklalyfjanotkun í dýr.

Forvarnir

Það sem við flest höfum lært á þessu ári í COVID-19 faraldrinum er að smitvarnir er besta vörnin og á það líka við um sýklalyfjaónæmi. Með því að bændur hugi að góðum smitvörnum og öðrum forvörnum, svo sem bólusetningum, kynbótum og bættri velferð dýra, leiðir það af sér betra dýraheilbrigði og um leið minni þörf á sýklalyfjum.

Eins og við höfum oft heyrt þríeykið svokallaða segja skipta persónubundnar smitvarnir mestu máli í COVID-19 faraldrinum, þá bera bændur sjálfir ábyrgð á smitvörnum á búum sínum og orðatiltækið „bóndi ver þitt bú“ stundum notað í því samhengi. Bændur þurfa að hafa í huga að mesta hættan á að smit berist inn á bú er með lifandi dýrum, þar á eftir saurmegnuðum áhöldum, tækjum, tólum og fatnaði. Fólk sem fer á milli bæja starfa sinna vegna, t.d. sæðingarmenn, dýralæknar, klaufskurðarmenn, rúningsmenn, viðgerðarmenn sem og aðrir gestir, geta einnig borið með sér smit. Bóndi getur iðkað góðar smitvarnir með því að eiga til hlífðarfatnað og stígvél fyrir gesti og fylgjast með því að þjónustuaðilar komi ávallt með hreinan búnað á búið. Hlífðarfatnað búsins ætti að þvo reglulega og vaskur ætti að vera nálægt inngangi þannig að gestir búsins geti þvegið sér um hendur áður en gengið er lengra inn.

Oft og tíðum eru dýralæknar einungis kallaðir til vegna sjúkra dýra en bændur ættu líka að nýta sér þekkingu þeirra, og annarra, í forvarnarskyni. Bændur geta haft samband við sinn dýralækni og leitað eftir því að fá almennt heilbrigðismat á búinu og ráðgjöf um hvað hægt er að gera til að stuðla að bættum smitvörnum og betra heilbrigði hjarða sinna. Þannig er mögulega hægt að fyrirbyggja hugsanleg vandamál í staðinn fyrir að þurfa að bregðast við þeim. Slík nálgun getur fljótlega borgað sig fjárhagslega með bættu dýraheilbrigði og auknum afurðum.

Fræðsluefni

Alþjóðadýraheilbrigðisstofnunin hefur gefið út mikið upplýsingaefni vegna sýklalyfjaónæmis sem er m.a. beint að einstaka hópum hagsmunaaðila. Þar má nefna fræðslu­efni ætlað bændum sem Matvælastofnun gaf út á íslensku í fyrra. Um er að ræða annars vegar bækling og hins vegar einblöðung. Þar koma fram helstu upplýsingar um sýklalyfjaónæmi er varða bændur og hvað þeir geta innleitt í sínum störfum til að draga úr notkun á sýklalyfjum. Meðal annars koma þar fram hinar fimm „einungis“-reglur þar sem þessi atriði eru dregin saman á hnitmiðaðan hátt. Fræðsluefnið er hægt að nálgast á heimasíðu Matvælastofnunar og e.t.v. hægt að prenta út og hafa í gripahúsum til áminningar.

Sameiginlegt verkefni allra

Eins og áður sagði er baráttan við sýklalyfjaónæmi sameiginlegt verkefni allra, ekki eingöngu á sviði dýraheilbrigðis. Baráttan við sýklalyfjaónæmi er undir formerkjum „Einnar heilsu“, eða „One Health“ á ensku. Í því hugtaki er lögð áhersla á að heilbrigði fólks, dýra og umhverfis sé samtengt, að sýklalyfjaónæmi berist í menn frá dýrum og umhverfi, og öfugt. Þannig þarf að grípa til ráðstafana með heildstæðum hætti á öllum sviðum, þ.e. með samstarfi á milli stjórnvalda, bænda, dýralækna, heilbrigðisstarfsmanna, vísindamanna og almennings, þar sem allir geta lagt sitt af mörkum.

Ný og endurbætt vorbók
Fréttir 18. mars 2024

Ný og endurbætt vorbók

Á vordögum tökum við í notkun endurbætta útgáfu að hinni góðu gulu vorbók sem er...

Fræðasamfélag í uppbyggingu
Fréttir 18. mars 2024

Fræðasamfélag í uppbyggingu

Í Mývatnssveit er verið að byggja upp svokallaða vettvangsakademíu fyrir kennslu...

Einkaframtak í gerð gönguskíðaspora
Fréttir 18. mars 2024

Einkaframtak í gerð gönguskíðaspora

Magne Kvam hefur tekið upp á sitt einsdæmi að leggja spor fyrir skíðagöngu á höf...

Íbúum utan borgarinnar fjölgar
Fréttir 15. mars 2024

Íbúum utan borgarinnar fjölgar

Yfirlit yfir þróun byggðar hérlendis er eitt verkefna Byggðastofnunar, en nýveri...

Kolefniseiningar tilvonandi tekjustoð í búrekstrinum
Fréttir 15. mars 2024

Kolefniseiningar tilvonandi tekjustoð í búrekstrinum

Oddný Steina Valsdóttir og Ágúst Jensson, bændur á Butru í Fljótshlíð, eru fyrst...

Fimm tegundir teknar af skrá
Fréttir 15. mars 2024

Fimm tegundir teknar af skrá

Samkvæmt niðurstöðum áburðareftirlits Matvælastofnunar fyrir innfluttan tilbúinn...

Loftslag
Fréttir 15. mars 2024

Loftslag

Gagnvirkur loftslagsatlas sýnir fortíð og spáir fyrir um framtíð.

Bændavakt á Búnaðarþingi
Fréttir 14. mars 2024

Bændavakt á Búnaðarþingi

Búnaðarþing er nú haldið á Hótel Reykjavík Natura. Á Bændavakt á vef Bændasamtak...