Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 2 ára.
Höfði I í Grýtubakkahreppi.
Höfði I í Grýtubakkahreppi.
Mynd / Úr einkasafni
Lesendarýni 14. febrúar 2022

,,Kæri Jón” – opið bréf til Landgræðslunnar

Höfundur: Ásta F. Flosadóttir Höfða I, Grýtubakkahreppi (Höfundur er sauðfjárbóndi og vörslumaður lands)

Þetta er búin að vera löng samfylgd, um þrjátíu ár. Ég var óharðnaður unglingur í foreldrahúsum þegar foreldrar mínir tóku boði þínu um samband. Samband sem ég gekk seinna inn í og tók við þeirra skuldbindingum. Það var stofnað til langtímasambands með fögrum fyrirheitum og fallegum hveitibrauðsdögum, eins og gjarnan er.

Við héldum að við værum öll að vinna að sama markmiði og landið okkar myndi njóta góðs af. Jörðin sem afi og amma lögðu allt sitt í að eignast, sem pabbi og mamma ræktuðu og efldu, sem ég tók við eins og hlekkur í keðju kynslóða, og legg hjarta mitt og orku í að skila áfram til barnanna minna, kenna þeim að umgangast og lifa af gæðum þess. 90 ára landvarsla.

Það er svo merkilegt með samband okkar bænda við landið, við erum vörslumenn, tímabundin ráðning sem endist okkar ævi, augnablik í eilífð tímans og landsins. ,,En þú átt að muna, alla tilveruna, að þetta land á þig“. Kannski einmitt þess vegna gengu bændur glaðir á sínum tíma inn í verkefnið ,,Bændur græða landið“, sáu tækifæri til að nýta sértæka ráðgjöf Landgræðslunnar, fá styrk til áburðarkaupa og jafnvel fræ.

Hlutur bænda var að greiða það sem upp á vantaði af áburðar­verðinu, leggja fram vélar og tæki til verksins og vinnuna. Gild rök má færa fyrir því að aldrei hafi tími eða fjármagn Landgræðslunnar ávaxtað sig betur. Og árangurinn ótvíræður, melar gróa, rofabörðum er lokað, afréttir bera meiri beit. Áratuga starf í sveita síns andlits.

Við héldum að sambandið einkennd­ist af samvinnu og gagnkvæmri virðingu. En svo fara að renna á bóndann tvær grímur, er jafnræði í þessu sambandi? Jöfn og sanngjörn verkaskipting? Kostnaðarskipting rétt? Eru störf bænda og framlag í sambandinu metin að verðleikum? Eða er makkerinn farinn að taka okkur sem sjálfsögðum hlut, má bjóða bændum hvað sem er? Erum við stödd í einhvers konar ofbeldissambandi, þrælahaldi, þar sem þarfir okkar eru ekki virtar, vaðið er yfir okkur á skítugum skónum, talað niður til okkar?

Þann 26. janúar barst Höfða­bændum tölvupóstur frá verkefna­stjóra ,,Bændur græða landið“. Þar koma fram viðbrögð Land­græðslunnar við rúmlega 100% hækkun áburðarverðs. Niðurskurður á áburðar­magni kom ekki á óvart, við höfðum gert ráð fyrir því. Það sem vonbrigðum olli var frekar nánasarleg styrkupphæð til kaupanna, 112.200 kr. á hvert tonn af tvígildum áburði, alls 403.920 kr. á 3,6 tonn. ,,Böns off monní“ hefði einhver sagt, en við skulum skoða málið aðeins betur. Þessi áburður kostar nefnilega um 135.000 kr. tonnið ÁN vsk. Heildarkostnaður okkar við þessi áburðarkaup er þannig rúmlega 607.000 kr. Vélavinnan er sem fyrr einskis metin, þrátt fyrir rekstrarhækkanir og olíuverðshækkanir. Og vinnan verðlaus eins og venjulega, enda er tími bænda ekki peningar þó allra annarra tími sé verðlagður í topp (m.a. vinnutími starfsmanna Landgræðslunnar, sem ég veit ekki til að hafi nokkru sinni unnið sína vinnu í sjálfboðastarfi). 

Þessi ágæti tölvupóstur kemur á sama tíma og áburðarreikningur Höfðabúsins fer úr 2,5 milljónum í rúmlega 5 milljónir. 

„Það eru eiginlega ótrúleg vinnubrögð að ganga framhjá bændum við samningu reglugerðar um landnýtingu.“ 

Með fullri virðingu?

Nú á haustdögum var lögð í sam­ráðs­­gátt stjórnvalda uppkast Landgræðslunnar af reglugerð um sjálfbæra landnýtingu. Það er að bera í bakkafullann lækinn að ræða það þunnildi sérstaklega hér og vísast til umsagna og athugasemda sem bárust inn á samráðsgáttina. En það eru vinnubrögð Landgræðslunnar sem athyglin beinist að. Það ,,samráð“ sem haft var við landeigendur og við bændur var bæði lítið og lélegt. Enda stendur ekki steinn yfir steini þegar farið er yfir allar þær athugasemdir sem bárust. Það eru eiginlega ótrúleg vinnubrögð að ganga framhjá bændum við samningu reglugerðar um landnýtingu. Því var bændum ekki boðið sæti við borðið í þessari vinnu? Snýst það um að það ,,þurfi að hafa vit fyrir“ okkur, bændur stundi rányrkju, að bændum sé ekki treystandi til að taka ákvarðanir um það land sem þeir nýta? Er þarna verið að sýna vörslumönnum landsins tilhlýðilega virðingu? Von að maður spyrji.

Það er ekki (bara) þú, það er (líka) ég

Ég sit nefnilega uppi með þá tilfinningu að verk okkar og verk foreldra minna séu lítils metin. Að Landgræðslan beri yfir höfuð ekki virðingu fyrir bændum og þeirra framlagi, ekki sem atvinnurekendum, ekki sem vörslumönnum lands eða yfirleitt sem fólki með tilverurétt. Já, það er grimmt að taka svona djúpt í árinni, en svona er tilfinningin þegar maður fer að horfa á þetta ágæta langtímasamband með gagnrýnum augum. Og nú er staðan sú hjá okkur, eins og öllum öðrum sauðfjárbændum á landinu, það þarf að taka sársaukafullar ákvarðanir, það þarf að lóga einstaka kostn­aðar­liðum og skera niður það sem hægt er. Eða hætta. Höfðabúið hefur ekki greitt út mannsæmandi laun síðustu árin svo ekki verða 2,5 milljónir tekin af launaliðnum til að greiða áburðarhækkunina. Það er sannkölluð skriðtækling að fá á sig rúmlega 100% hækkun á stærsta útgjaldalið búsins, þar ofan á hækkun á olíu og plasti og litla von um alvöru hækkun afurðaverðs í haust.

Þetta er uppsagnarbréf

Við sjáum okkur ekki lengur fært að vinna vinnuna ykkar lengur, mín kæra Landgræðsla. Við höfum ekki efni á þessu sambandi. Ég þarf varla að minna á að það er lögbundið hlutverk þitt að stunda uppgræðslu og stöðva landfok. Trúlega verður það þú sem átt í framtíðinni að rækja skuldbindingar ríkisins í kolefnisbindingu. Staðreyndin er sú að við Höfðabændur höfum sinnt þessari vinnu fyrir þig bæði í Höfðalandi og á Leirdalsheiði síðustu 30 árin. Því miður er komið að leiðarlokum í þessu sambandi, við vitum það svosum ekki hvort ,,hjónabandsráðgjöf“ getur nokkru breytt, en það er alveg á kristaltæru að það þurfa að verða miklar breytingar á hegðun þinni og framlagi ef endurnýja á heitin. Og eins og alltaf þegar sambandsslit verða þá er saklaus aðili sem geldur fyrir. Blessað landið. Við munum halda áfram að gera okkar besta fyrir landið, hér eftir sem hingað til, það er okkar hagur að skila því betra til næstu kynslóðar en við tókum við því. Það verk munum við halda áfram að vinna af heilindum.

 

Ásta F. Flosadóttir
Höfða I, Grýtubakkahreppi
(Höfundur er sauðfjárbóndi
og vörslumaður lands)

Við og sauðkindin
Lesendarýni 28. mars 2024

Við og sauðkindin

Sauðkindin hefur verið hluti af menningu okkar og gaf okkur margt af því sem þur...

„Stórborgarelítan hefur hunsað bændur of lengi“
Lesendarýni 27. mars 2024

„Stórborgarelítan hefur hunsað bændur of lengi“

Þannig mæltist Camillu Cavendish, dálkahöfundi Financial Times (FT), þann 24. fe...

Landbúnaðarandúð
Lesendarýni 26. mars 2024

Landbúnaðarandúð

Fjölþátta ógnir steðja að íslenskri matvælaframleiðslu sem þó koma flestar úr sö...

Bændur, norskir víkingar og sjálfbær landnýting
Lesendarýni 25. mars 2024

Bændur, norskir víkingar og sjálfbær landnýting

Eins langt aftur og Íslandssagan nær hefur landnýting og búskapur verið órofa he...

Girðingar meðfram vegum
Lesendarýni 25. mars 2024

Girðingar meðfram vegum

Oft eru gáfulegar umræður við kaffiborð í sveitum og þá sérstaklega ef kaffið er...

Hvernig stóð á kúfi dauðsfalla eftir að veiran var að mestu horfin?
Lesendarýni 20. mars 2024

Hvernig stóð á kúfi dauðsfalla eftir að veiran var að mestu horfin?

Mikill fjöldi ótímabærra dauðsfalla á síðustu misserum hefur ekki farið fram hjá...

Þjóðlendukröfur í eyjar og sker
Lesendarýni 14. mars 2024

Þjóðlendukröfur í eyjar og sker

Óbyggðanefnd tók til meðferðarsvæði 12, með því að fjármálaráðuneytinu var tilky...

Eignaupptaka í nafni sjálfbærrar landnýtingar?
Lesendarýni 13. mars 2024

Eignaupptaka í nafni sjálfbærrar landnýtingar?

Í Samráðsgátt stjórnvalda lágu fyrir skemmstu til umsagnar drög að reglugerð um ...