Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 5 ára.
Baráttumál í höfn
Mynd / smh
Lesendarýni 14. nóvember 2018

Baráttumál í höfn

Höfundur: Haraldur Benediktsson
Allt frá samningagerð um bún­aðar­lagas­amning árið 2007 hefur það verið baráttumál Bænda­samtakanna að koma eftirlaunaskuldbindingum þeirra og búnaðarsambanda út úr fjármálalegum samskiptum samtaka bænda og ríkisins. Með sérstakri bókun var málið sett á dagskrá.
 
Haraldur Benediktsson.
Skuldbindingarnar eru arfur gamla tímans – frá þeim tíma er starfsemi fyrir landbúnað var meira eða minna fjármögnuð eftir þeim lagaákvæðum sem römmuðu inn stjórn búvöruframleiðslunnar og ræktunarstarf. En á því var ekki tekið þegar sú löggjöf var endurnýjuð og öðru formi samskipta komið á. Í raun má segja að félagasamtök bænda hafi setið eftir með Svarta Pétur af ríkisrekstri fyrri áratuga.
 
Þessar skuldbindingar hafa í raun hamlað eðlilegum breytingum á félagskerfi bænda.  Bundið þau í form gamals tíma og því hafa samtök bænda ekki náð að straumlínulaga félagskerfi sitt að breyttum tímum.
 
Nú opnast nýir möguleikar
 
Með því samkomulagi sem Bjarni Benediktsson fjármála­ráðherra og Kristján Þór Júlíusson sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra hafa undirritað við Bændasamtök Íslands hafa opnast nýir möguleikar.
 
Með þessum áfanga opnast bændum nýjar víddir til að endurhugsa félagskerfi sitt og sækja fram. Ekki þarf að fjölyrða um nauðsyn þess.  Það er áhugavert að skoða þróun félagskerfis bænda í nágrannalöndum okkar. Með nokkurri einföldun má segja að íslenska félagskerfið hafi þróast með líkum hætti og félagsskapur danska landbúnaðarins. Þó verður að nefna að það sem skilur okkar íslenska umhverfi frá öðrum Norðurlöndum, sem er að við höfum ekki jafn sterka stoð í samvinnufélagarekstri ýmissa lykilfyrirtækja sem þjónusta landbúnað.  Við eigum samt sem áður stór og öflug samvinnufélög hér á landi en líka fjölda einkafyrirtækja.  
 
Bændahreyfing annarra landa býr að mun nánara sambýli við öflug fyrirtæki sem þjónusta landbúnað, en hér á landi.  Þjónustu- og afurðafyrirtæki eru hluti af íslenskum landbúnaði.  Það mátti glögglega sjá á glæsilegri Landbúnaðarsýningu og vel sóttri,  sem er nýlokið.
 
Samtök bænda á Íslandi og Danmörku hættu að þróast með líkum hætti hér um 1990.  Þegar við ákváðum að sameina Stéttarsamband bænda og Búnaðarfélag Íslands fóru danskir bændur aðra leið. Um leið og þeir lögðu niður sitt „búnaðargjald“ einfölduðu þeir sitt félagskerfi og skildu ráðgjafarhlutann frá. Við fórum aðra leið.
 
Danskir bændur eiga í dag öflug hagsmunasamtök fyrirtækja og bænda. Þau eru áberandi í dönsku þjóðlífi og landbúnaður mun sýnilegri. Það þarf ekki nema að fylgjast með umræðum og fréttaskýringaþáttum þar í landi til að sjá að umræða um landbúnað þar er bæði efnisríkari og faglega mun sterkari en við eigum að venjast.
 
Nú hefur búnaðargjaldið verið lagt af og ráðgjafarþjónustan aðskilin frá búnaðarsamböndum og BÍ. Stofnuð hefur verið Búnaðarstofa um framkvæmd búvörusamninga og fleira. Hún er nú hluti af Matvælastofnun, en eðlilegt er að hún verði gerð að sjálfstæðari einingu til eflingar á stjórnsýslu landbúnaðar.  
 
Búnaðarsamböndin eru í allt annarri stöðu eftir að eftirlaunaskuldbindingar þeirra eru núna komnar í skjól.  Bændur eiga mikil verðmæti sem búnaðarsamböndin eru og halda á. Það er nauðsynlegt að hugsa hvernig beita má þessum miklu verðmætum til hagsbóta fyrir atvinnuveginn.
 
Bændasamtök Íslands eru helsti samnefnari bænda og vinna mikið verk. Það er hins vegar nauðsynlegt að efla þau til mikilla muna. Stytta þarf boðleiðir innan hreyfingarinnar og nýta fjármuni mun betur en gert er. Samtök bænda feta sig nú í nýju umhverfi þar sem skiptir máli að þau geti sýnt og sannað fyrir félagsmönnum sínum að það skipti máli að vera í þeim hópi.
 
Nú má ekki bíða og sjá til
 
Engum dylst hve halloka land­búnaðurinn hefur farið í málefnabaráttu bænda undanfarin ár.  Fyrst og fremst vegna minni virkni og þátttöku bænda í félagsskap bænda.  Skerpa verður til mikilla muna þá framgöngu og auka félagslega virkni. Ekki er verið að gagnrýna eða ásaka þau sem í þessari baráttu hafa staðið – nema síður sé.  Þeim skal þakkað fyrir þeirra störf. En til að gera starf þeirra markvissara og sterkara verður að gera grundvallarbreytingar. Ekki síst verður að auka aðkomu annarra en eingöngu bænda að þessari hreyfingu. Þúsundir manna sem vinna við störf beint og óbeint að landbúnaði eru líka undir.  
 
Það má engan tíma missa. Nú ríða yfir svo miklar breytingar að ekkert tækifæri má liggja ónotað til að skerpa og efla framgöngu íslensks landbúnaðar.
 
Það er kominn tími á nýja hugsun og ný samtök. Þau hafa í mínum huga það einfalda vinnuheiti; Íslenskur landbúnaður – fjöldahreyfing sem lætur sig starfsumhverfi landbúnaðarins í stærra samhengi, sig varða.
 
Haraldur Benedikstsson
alþingismaður og fyrrverandi formaður Bændasamtaka Íslands.
Við og sauðkindin
Lesendarýni 28. mars 2024

Við og sauðkindin

Sauðkindin hefur verið hluti af menningu okkar og gaf okkur margt af því sem þur...

„Stórborgarelítan hefur hunsað bændur of lengi“
Lesendarýni 27. mars 2024

„Stórborgarelítan hefur hunsað bændur of lengi“

Þannig mæltist Camillu Cavendish, dálkahöfundi Financial Times (FT), þann 24. fe...

Landbúnaðarandúð
Lesendarýni 26. mars 2024

Landbúnaðarandúð

Fjölþátta ógnir steðja að íslenskri matvælaframleiðslu sem þó koma flestar úr sö...

Bændur, norskir víkingar og sjálfbær landnýting
Lesendarýni 25. mars 2024

Bændur, norskir víkingar og sjálfbær landnýting

Eins langt aftur og Íslandssagan nær hefur landnýting og búskapur verið órofa he...

Girðingar meðfram vegum
Lesendarýni 25. mars 2024

Girðingar meðfram vegum

Oft eru gáfulegar umræður við kaffiborð í sveitum og þá sérstaklega ef kaffið er...

Hvernig stóð á kúfi dauðsfalla eftir að veiran var að mestu horfin?
Lesendarýni 20. mars 2024

Hvernig stóð á kúfi dauðsfalla eftir að veiran var að mestu horfin?

Mikill fjöldi ótímabærra dauðsfalla á síðustu misserum hefur ekki farið fram hjá...

Þjóðlendukröfur í eyjar og sker
Lesendarýni 14. mars 2024

Þjóðlendukröfur í eyjar og sker

Óbyggðanefnd tók til meðferðarsvæði 12, með því að fjármálaráðuneytinu var tilky...

Eignaupptaka í nafni sjálfbærrar landnýtingar?
Lesendarýni 13. mars 2024

Eignaupptaka í nafni sjálfbærrar landnýtingar?

Í Samráðsgátt stjórnvalda lágu fyrir skemmstu til umsagnar drög að reglugerð um ...