Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 3 ára.
Álalogia II
Á faglegum nótum 2. mars 2021

Álalogia II

Höfundur: Vilmundur Hansen

Ólíkt öðrum fiskum sem finnast í ám og vötnum, eins og lax og silungur, leitar állinn til sjávar til að hrygna og hrygnir langt suður í Sargossa-hafi, eða Þanghafinu eins og það er kallað á íslensku. Lífhlaup þessa sérkennilega fisks hefst því í rúmlega 4.000 kílómetra fjarlægð frá Íslandi.

Þanghafið er aflangt og um það bil 6.000 metra djúpt svæði í miðju Atlantshafi og markast skil þess af hafstraumum. Svæðið er um 1.100 kílómetra breitt og 3.200 kílómetra langt og nær frá 70 gráðum vestur til 40 gráða vestur og frá 25 gráðum norður að 35 gráðum suður.

Bermúdaeyjar eru staðsettar nálægt vesturmörkum Þanghafsins og Bermúdaþríhyrningurinn þar skammt frá.

Fullvaxnir Evrópuálar hrygna í Þanghafinu út af Mexíkó­­flóa. Ekki hefur tekist að staðsetja hrygningarstöðvarnar nákvæmlega og enn hefur engin hrognafull hrygna eða hrogn fundist í sjó en talið er að hrygningin fari fram í febrúar til apríl á 400 til 700 metra dýpi.

Nýklaktar lirfur eru fjórir til fimm millimetrar að lengd, örmjóar og glærar en í kjaftinum á þeim eru hárbeittar bjúglaga tennur.

Frá Þanghafinu rekur seiðin með Golfstraumnum til uppeldisstöðva sinna í Evrópu og Norður-Afríku og nýjar rannsóknir sýna að það tekur þau eitt ár að komast til Íslands. Á leiðinni vaxa lirfurnar hratt úr um það bil hálfum sentímetra í nokkra sentímetra. Þegar seiðin nálgast land verða þau sívöl og líkjast fullorðnum álum í útliti nema hvað þau eru minni og glær. Hingað komin eru seiðin sex til átta sentímetra löng og kallast glerálar. Þegar þeir nálgast ströndina, í mars til júlí, verða álarnir botnlægir og fljótlega eftir það ganga þeir, oft margir saman, í ár og vötn. Göngur ála eru háðar hitastiginu í vatninu sem þeir ganga í og er gengdin meiri í hlýjum sumrum en köldum enda eru álar hitakærir. Eftir að álarnir koma í ferskvatn breyta þeir um lit og kallast eftir það gulálar. Næstu árin lifir állinn í fersku vatni, tekur út vöxt sinn og verður kynþroska.

Nýlegar rannsóknir sýna að álar hér vaxa yfirleitt vel en geta í sumum tilvikum náð háum aldri áður en þeir verða kynþroska. Hængarnir verða fullþroska fyrr, yfirleitt fimm til tíu ára gamlir, en hrygnurnar átta til fimmtán ára. Dæmi eru um það á sumum stöðum að álarnir verði mun eldri og dvelji hér yfir 20 ár. Álar geta orðið allt að hundrað ára gamlir en ólíklegt að slíkt gerist nema þar sem hann hefur lokast af. Sögur eru til af fjörgömlum álum í brunnum hérlendis, til að mynda í Skagafirði.

Ókynþroska álar í fersku vatni eru dökkbrúnir á bakinu en grænleitir á hliðunum og hvítir eða gulleitir á kviðnum. Eftir að állinn fer að nálgast kynþroska breytir hann aftur um lit, dökknar á baki en verður silfraður á kviðnum. Þá fer einnig fram mikil augnstækkun. Hann hættir að éta, magi hans og garnir skreppa saman og kynfærin þroskast. Haustið sem állinn verður kynþroska leita fullvaxta álar aftur til sjávar og taka stefnuna á Þanghafið, þar sem þeir æxla sig, hrygna og deyja.

Skylt efni: áll þanghafið

„Spjallað“ við kýr
Á faglegum nótum 9. janúar 2023

„Spjallað“ við kýr

Atferli, hegðun, útlit og ástand nautgripa getur gefið gríðarlega mikilvægar upp...

Skógarbændur og Bændasamtök Íslands
Á faglegum nótum 5. janúar 2023

Skógarbændur og Bændasamtök Íslands

Á aðalfundi Landssambands skógareigenda (LSE) sem haldinn var í Borgarnesi í maí...

Lífræn framleiðsla – nú er lag
Á faglegum nótum 5. janúar 2023

Lífræn framleiðsla – nú er lag

Á undanförnum árum hefur VOR látið til sín taka með ýmsum hætti til að hvetja ti...

Eitur á alltaf að vera síðasta úrræðið
Á faglegum nótum 3. janúar 2023

Eitur á alltaf að vera síðasta úrræðið

Meindýr eru skaðvaldar í garð- og skógrækt og óvelkomnir gestir sem flestir vild...

Ýmsir vankantar við smíði nýju norrænu næringarráðanna
Á faglegum nótum 2. janúar 2023

Ýmsir vankantar við smíði nýju norrænu næringarráðanna

Vinna við norrænu næringarráðin (NNR), sem Norræna ráðherra­nefndin heldur utan ...

Um niðurstöður lambadóma haustið 2022
Á faglegum nótum 30. desember 2022

Um niðurstöður lambadóma haustið 2022

Í heildina var útkoma lamba í haust góð. Meðalfallþungi á landinu var 16,6 kg og...

Lífrænn úrgangur: höfuðverkur eða tækifæri?
Á faglegum nótum 28. desember 2022

Lífrænn úrgangur: höfuðverkur eða tækifæri?

Hér á landi fellur til gríðarlegt magn af lífrænum úrgangi á öllum stigum samfél...

Skýrsluhald – heimarétt WorldFengs
Á faglegum nótum 27. desember 2022

Skýrsluhald – heimarétt WorldFengs

Nú þegar líður að áramótum og allir eru búnir að skila haustskýrslu til matvælar...