Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 3 ára.
Rán Finnsdóttir líffræðingur segir að beit hafi eins og loftslagsbreytingar áhrif á líffræðilegan fjölbreytileika plöntusamfélaga og geti vöxtur lostætra plöntutegunda minnkað á meðan samkeppnishæfari tegundir og þær tegundir sem grasbítar sneiða hjá dafnað.
Rán Finnsdóttir líffræðingur segir að beit hafi eins og loftslagsbreytingar áhrif á líffræðilegan fjölbreytileika plöntusamfélaga og geti vöxtur lostætra plöntutegunda minnkað á meðan samkeppnishæfari tegundir og þær tegundir sem grasbítar sneiða hjá dafnað.
Á faglegum nótum 4. mars 2021

Áhrif sauðfjárbeitar á plöntur í hlýnandi heimi

Höfundur: Vilmundur Hansen

Loftslagsbreytingum á norður­heimskautinu fylgir hækkandi lofthiti sem hefur áhrif á plöntur á svæðinu. Margar tegundir eru ekki aðlagaðar lífi við hærra hitastig og fyrir þær getur hlýnun valdið samdrætti í útbreiðslu og jafnvel útdauða, og þar með breytingum í líffræðilegum fjölbreytileika plöntusamfélaganna, til dæmis fjölda tegunda og tegundasamsetningu.

Rán Finnsdóttir líffræðingur segir að beit hafi eins og loftslagsbreytingar áhrif á líffræðilegan fjölbreytileika plöntusamfélaga og geti vöxtur lostætra plöntutegunda minnkað á meðan samkeppnishæfari tegundir og þær tegundir sem grasbítar sneiða hjá dafnað. „Enn fremur getur beit grasbíta dregið úr mætti plöntusamfélaga til að aðlagast breytingum, eins og til dæmis hækkandi hitastigi, með því að veikja þær og ýta undir aðlögun að beit.“

Rannsóknir við mishátt hitastig

„Í rannsókninni skoðaði ég áhrif hækkandi hitastigs og sauðfjárbeitar á graslendi í rannsóknarreitum Landbúnaðarháskóla Íslands í Grændal ofan við Hveragerði. Rannsóknarreitirnir í Grændal eru hluti af stóru alþjóðlegu rannsóknarsamstarfi, undir forystu LbhÍ, þar sem vísindamenn víða að úr heiminum eru að skoða áhrif hlýnunar á vistkerfið.

Rannsóknarreitirnir í Grændal eru hluti af stóru alþjóðlegu rannsóknar­samstarfi, undir forystu LbhÍ, þar sem vísindamenn víða að úr heiminum eru að skoða áhrif hlýnunar á vistkerfið.

Víða í Grændal er jörðin hituð af jarðvarma og þessar aðstæður er hægt að nota sem staðgengil fyrir hærra lofthitastig. Rannsóknarreitirnir eru einmitt hluti af stóru alþjóðlegu rannsóknarsamstarfi, www.forhot.is, undir forystu LbhÍ, þar sem vísindamenn víða að úr heiminum eru að skoða áhrif hlýnunar á vistkerfið.

Rannsóknarreitirnir eru á sex ólíkum jarðhitastigum: +0, +1, +3, +5, +10 og +20° á Celsíus, miðað við eðlilegan jarðhita um 10° á Celsíus. Á hverju hitastigi eru bæði beittir og beitarfriðaðir reitir. Beitarfriðuðu reitirnir höfðu verið afgirtir í fimm ár þegar rannsóknin fór fram.

Þetta gerði mér kleift að skoða eingöngu áhrif beitar, +0° á Celsíus reitirnir, eingöngu áhrif hita, beitarfriðuðu reitirnir, og samverkan beggja þátta á plöntusamfélagið. Í öllum reitum skoðaði ég líffræðilegan fjölbreytileika, tegundafjölda og tegundasamsetningu, mældi plöntuhæð og taldi fjölda brenni­sóleyjarplantna bæði blómstrandi og blómlausar, til að rannsaka áhrif hita og beitar á blómstrun.“

Líffræðilegur fjölbreytileiki lækkað við hærra hitastig

Rán segir að niðurstöðurnar bendi til að beit hafi ekki áhrif á svörun plantna við hlýnun. „Það var ekki munur á plöntusamfélaginu í beittum og beitarfriðuðum reitum við sama hitastig. Hins vegar minnkaði líffræðilegur fjölbreytileiki eftir því sem hitastig hækkaði og sömuleiðis breyttist tegundasamsetningin með hækkandi hitastigi. Blómstrandi brennisóleyjum fækkaði líka þegar hitastig hækkaði, en meðalhæð plantna jókst með hækkandi hitastigi. Blómstrandi brennisóleyjar voru marktækt færri í beittum reitum samanborið við óbeitta sem bendir til neikvæðra áhrifa beitar á blómgun brennisóleyja. Plöntuhæð var einnig lægri í beittum reitum en óbeittum, sem bendir til neikvæðra áhrifa beitar á plöntuhæð.

Það verður þó að hafa í huga að rannsóknarreitirnir höfðu verið beitarfriðaðir í tiltölulega stuttan tíma, og eins og niðurstöður erlendis frá benda til þarf vistkerfið líklega lengri tíma til að sýna áhrifin frá friðuninni, jafnvel tuttugu ár eða fleiri áratugi. Eftir lengri friðunartíma gætu samverkandi áhrif beitar og hlýnunar komið í ljós.“

Nauðsynlegt að skilja samspil hlýnunar og beitar

Niðurstöðurnar undirstrika að bæði hækkandi hitastig og beit grasbíta eru mikilvægir áhrifaþættir fyrir gróðursamfélög. „Í hlýnandi heimi er nauðsynlegt að skilja betur samspil hlýnunar og beitar til að geta tryggt sjálfbæra landnýtingu til framtíðar. Gróðursamfélög eru fjölbreytt og margbrotin og svörun þeirra við hlýnun og beit er, og verður, eftir því margþætt og breytileg. Þessa þætti þarf því að rannsaka nánar og til langs tíma, bæði aðskilin áhrif þeirra og samspil þar á milli, og við ólíkar umhverfisaðstæður. Jafnframt er mikilvægt að byggja núverandi aðgerðir á þeirri þekkingu sem hefur nú þegar fengist og leyfa náttúrunni að njóta vafans,“ segir Rán Finnsdóttir líffræðingur.

„Spjallað“ við kýr
Á faglegum nótum 9. janúar 2023

„Spjallað“ við kýr

Atferli, hegðun, útlit og ástand nautgripa getur gefið gríðarlega mikilvægar upp...

Skógarbændur og Bændasamtök Íslands
Á faglegum nótum 5. janúar 2023

Skógarbændur og Bændasamtök Íslands

Á aðalfundi Landssambands skógareigenda (LSE) sem haldinn var í Borgarnesi í maí...

Lífræn framleiðsla – nú er lag
Á faglegum nótum 5. janúar 2023

Lífræn framleiðsla – nú er lag

Á undanförnum árum hefur VOR látið til sín taka með ýmsum hætti til að hvetja ti...

Eitur á alltaf að vera síðasta úrræðið
Á faglegum nótum 3. janúar 2023

Eitur á alltaf að vera síðasta úrræðið

Meindýr eru skaðvaldar í garð- og skógrækt og óvelkomnir gestir sem flestir vild...

Ýmsir vankantar við smíði nýju norrænu næringarráðanna
Á faglegum nótum 2. janúar 2023

Ýmsir vankantar við smíði nýju norrænu næringarráðanna

Vinna við norrænu næringarráðin (NNR), sem Norræna ráðherra­nefndin heldur utan ...

Um niðurstöður lambadóma haustið 2022
Á faglegum nótum 30. desember 2022

Um niðurstöður lambadóma haustið 2022

Í heildina var útkoma lamba í haust góð. Meðalfallþungi á landinu var 16,6 kg og...

Lífrænn úrgangur: höfuðverkur eða tækifæri?
Á faglegum nótum 28. desember 2022

Lífrænn úrgangur: höfuðverkur eða tækifæri?

Hér á landi fellur til gríðarlegt magn af lífrænum úrgangi á öllum stigum samfél...

Skýrsluhald – heimarétt WorldFengs
Á faglegum nótum 27. desember 2022

Skýrsluhald – heimarétt WorldFengs

Nú þegar líður að áramótum og allir eru búnir að skila haustskýrslu til matvælar...