Ódýr matur – dýrkeypt blekking
Um þessar mundir er mikið rætt um hlýnun jarðar og kolefnisfótspor. Samt er bæði leynt og ljóst verið að hvetja til aukins innflutnings matvæla þótt vitað sé að kolefnisfótspor innlendrar framleiðslu er mun léttara. Enn er hollur hinn heimafengni baggi og ekki verður um það deilt að matur sé mannsins megin.
Víða er þó skortur á þessum lífsnauðsynjum og 11% jarðarbúa þjást af viðvarandi hungri samkvæmt upplýsingum FAO. Fæðuöryggi stafar ógn af loftslagsbreytingum um allan heim.
Hér á landi er allt of lítið rætt um fæðuöryggi, þótt það fari minnkandi, einkum vegna vaxandi tengsla við markaðskerfi Evrópusambandsins. Séð er fyrir nægu framboði matvæla með því að flytja inn um helming þeirra. Aftur á móti er verð á mat stöðugt umræðuefni, hann skal vera sem ódýrastur og er þá ekki alltaf hugað sem skyldi að uppruna, framleiðsluaðferðum, gæðum, matvælaöryggi og lýðheilsu. Sérstaða íslensks landbúnaðar er vanmetin.
Samkvæmt rannsóknum Hagstofunnar, nemur kostnaður við mat og drykkjarvörur liðlega 13% af neysluútgjöldum heimilanna, að meðaltali, og hefur farið lækkandi. Hann er ekki hálfdrættingur samanborið við stærsta liðinn, húsnæðiskostnað. Samt eru stjórnvöld enn að leggja drög að aðgerðum til að veikja landbúnaðinn með því að auka innflutning. Þar með er verið að skerða starfsskilyrði íslenskra bænda til að framleiða holl, hrein og örugg matvæli. Einblínt er á verðið eitt sér, markaðssjónarmið eiga að ráða ferðinni, og þar með er ekki verið að taka kolefnisfótsporið til greina. Sem sagt; alger tvískinnungur.
Ráðherra landbúnaðarmála talar nú fyrir frumvarpi að breytingum á lögum um dýrasjúkdóma og varnir gegn þeim. Reiknað er með því að aukinn innflutningur matvæla muni skila neytendum 900 milljónum á móti 500–600 milljóna króna tekjuskerðingu íslensks landbúnaðar, á ári. Í þessu mati eru mótsagnirnar augljósar og neikvæð áhrif vanmetin því að við aukinn innflutning mun kolefnisfótsporið að sjálfsögðu þyngjast og sjálfbærnin minnka. Þá er hæpið að allar tollalækkanir skili sér til neytenda.
Það er heldur ekki traustvekjandi að síðan Landbúnaðarháskóli Íslands var stofnaður 2005 hefur stöðugildum búvísindamanna þar fækkað úr rúmlega 20 niður í 5. Þetta tel ég afleita þróun með tilliti til bæði fæðu- og matvælaöryggis þjóðarinnar.
Að mínum dómi er ódýr matur, að mestu leyti afurð erlends verksmiðjubúskapar á kostnað umhverfis, velferðar búfjár og kjara bænda, dýrkeypt blekking. Er ekki kominn tími til að skoða þessi mál betur?
Höfundur er búvísindamaður, er áhugamaður um sjálfbæra matvælaframleiðslu.