Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 4 ára.
Óveður.
Óveður.
Mynd / Guðrún Lárusdóttir
Skoðun 19. desember 2019

Náttúruöflin minntu á sig með hvelli

Höfundur: Guðrún S. Tryggvadóttir formaður Bændasamtaka Íslands - gst@bondi.is

Hamfaraveður eru ekki nýlunda hér á norðurhjara veraldar. Í gegnum aldirnar hafa ýmis áföll dunið yfir landsmenn, bæði stór og smá. Stórhríðin sem gekk yfir landið í síðustu viku var eitt af þessum veðrum sem setja allt úr skorðum. Ólíkt því sem var hér áður fyrr kom óveðrið mönnum ekki á óvart því búið var að spá fyrir um illviðri. Vel var staðið að viðvörunum og fólk var meðvitað um að vont veður væri væntanlegt. Skólahaldi var aflýst og landsmönnum bent á að halda sem mest kyrru fyrir. Lokanir á vegum höfðu sín áhrif, færri voru á ferðinni og margir vinnustaðir sendu starfsfólk snemma heim á óveðursdaginn.

Þegar veðurspáin er slæm gera bændur viðeigandi ráðstafanir. Í þetta sinn undirbjuggu menn sig eins og hægt var, gengu frá lausamunum og hugðu að útigangi. Það gjörningaveður sem síðan skall á er nær fordæmalaust í seinni tíð og sýnir hvað við erum smá gagnvart náttúruöflunum. Hörmulegt banaslys í Eyjafirði fékk á alla þjóðina og erfiðar aðstæður til leitar voru öllum ljósar.

Bændur senda þakkir til viðbragðsaðila

Fjöldinn allur af viðbragðsaðilum um allt land sinntu björgunaraðgerðum úti í óveðrinu. Mörg vandamál þurfti að takast á við og tilkynningar um tjón og óskir um aðstoð hrönnuðust upp. Rafmagns- og fjarskiptaleysi var viðvarandi á stórum landsvæðum og enn hefur ekki tekist að tengja rafmagn alls staðar með fullnægjandi hætti.

Stjórn Bændasamtakanna kom saman í vikunni og ræddi áhrif óveðursins á sína félagsmenn. Í ályktun sem gefin var út eftir fundinn komu fram þakkir til björgunarsveita landsins og annarra viðbragðsaðila fyrir ómetanlegt framlag við erfiðar aðstæður. Þær þakkir eru endurteknar hér.

Nauðsynlegar aðgerðir í kjölfarið

Stjórn Bændasamtakanna harmar það tjón sem bændur urðu fyrir í óveðrinu. Hún leggur áherslu á að í framhaldinu verði afleiðingarnar metnar og gerðar viðeigandi ráðstafanir. Huga verður að þeim sem hafa orðið fyrir andlegu áfalli og veita viðeigandi aðstoð til að vinna úr því. Aðstæður sem þessar reyna verulega á, bæði andlega og líkamlega. Það tekur á að missa skepnur og að vera innilokaður jafnvel sólarhringum saman, án rafmagns, hita eða nokkurra fjarskipta. Það er ekki auðvelt að átta sig á eða setja sig í spor þeirra sem lenda í ámóta lífsreynslu. Það er líka erfitt að setja sig í spor bænda sem stóðu frammi fyrir kúnum sínum, fullum af mjólk, en höfðu enga leið til að mjólka. Það hefur heldur ekki verið auðvelt að vita af hrossum úti í óveðrinu.

Fara þarf yfir hvort Bjargráðasjóður eða aðrar opinberar áfallatryggingar bæti tjón vegna afurðamissis, gripatjóns eða tjóna á húsakosti og girðingum. Ljóst er að á einstaka bæjum er gríðarlegt tjón af þessum sökum sem almennar tryggingar bæta ekki. Fordæmi eru fyrir því að Bjargráðasjóður hefur fengið fjármagn til að mæta sambærilegum aðstæðum. Bændasamtökin munu fylgja þessum málum eftir fyrir sína félagsmenn.

Bæta þarf verulega afhendingaröryggi á rafmagni og hraða eins og kostur er að koma dreifilínum rafmagns í jörð. Endurmeta þarf hvar er nauðsynlegt að varaaflsstöðvar séu fyrir hendi og tryggja eldsneytisbirgðir fyrir þær í skilgreindan tíma.

Fjarskipti eru hluti af grunnöryggi

Það þarf ekki að fjölyrða um þá hröðu þróun sem hefur orðið í fjarskiptum síðustu áratugi. Fjarskiptin eru hluti af grunnöryggi sem verður að vera til staðar. Fjöldi fólks náði engu sambandi við umheiminn og enginn möguleiki var á að ná í það. Fjarskiptakerfin þurfa að þola tímabundið rafmagnsleysi og styrkja þarf GSM-símkerfið sem er mikilvægt öryggistæki. Það er óásættanlegt að öll fjarskipti falli niður í svo langan tíma eins og gerðist nú.

Rafmagnsskortur setur allt í uppnám

Tækninni hefur fleygt fram í landbúnaði ekki síður en annars staðar. Við erum mjög háð rafmagni og stærstur hluti tækja sem við notum eru rafmagnstæki. Þegar þessi búnaður bregst er svo margt sem við höfum ekki, sumir missa allan hita og neysluvatn. Mjaltaþjónar sinna nú mjöltum í ríflega 37% fjósa á Íslandi. Mjaltaþjónarnir þola einungis stutt rafmagnleysi ef þeir eiga að geta haldið eðlilegum mjöltum. Hvort sem mjaltatækni í öðrum fjósum er mjaltabás eða rörmjaltakerfi er hún engu síður háð rafmagni. Mörg kúabú urðu rafmagnslaus í óveðrinu og höfðu ekki yfir að ráða varaafli. Mislangan tíma tók að koma rafmagni til þessara aðila.

Bændur þurfa í kjölfar óveðursins að meta hver og einn hvernig þeir eru í stakk búnir til að mæta erfiðum aðstæðum eins og sköpuðust í síðustu viku. Það er öllum ljóst að það eiga eftir að koma fleiri slík veður og einnig getur ýmislegt annað komið upp á sem truflar afhendingu á rafmagni. Aldrei verður hægt að koma í veg fyrir það en innviði samfélagsins verður að styrkja svo að þeir þoli ágjöf eins og hægt er.

Jól og áramót

Bændum og öllum lesendum Bændablaðsins eru sendar kærar hátíðarkveðjur og óskir um að árið 2020 verði farsælt og gjöfult.

Fagfundur og afmælisráðstefna
Skoðun 11. mars 2024

Fagfundur og afmælisráðstefna

Tveir viðburðir tengdir sauðfjárrækt haldnir dagana 21. -22. mars næstkomandi.

Er framtíðin lægra verð fyrir minni gæði?
Skoðun 15. febrúar 2024

Er framtíðin lægra verð fyrir minni gæði?

Við sem neytendur gerum miklar kröfur til innlendrar matvælaframleiðslu og við t...

Heilsársvegur yfir Öxi er skynsamleg fjárfesting
Skoðun 16. nóvember 2023

Heilsársvegur yfir Öxi er skynsamleg fjárfesting

Tilhneiging stjórnmálamanna er að líta á fjármagn sem veitt er í samgöngur sem k...

Óvissutímar
Skoðun 16. nóvember 2023

Óvissutímar

Á óvissutímum með eldgos yfirvofandi, þegar þetta er skrifað, er hægt að fullyrð...

Hinn glæsilegi árangur
Skoðun 14. nóvember 2023

Hinn glæsilegi árangur

Mér líður satt að segja hálf hjárænulega að setjast við skriftir um þrasið og ós...

Dagur sauðkindarinnar
Skoðun 13. nóvember 2023

Dagur sauðkindarinnar

Dagur sauðkindarinnar í Rangárvallasýslu var haldinn í reiðhöllinni Skeiðvangi á...

Áhættumatið og aðför að íslenskum hagsmunum
Skoðun 1. ágúst 2023

Áhættumatið og aðför að íslenskum hagsmunum

Í fréttatilkynningu Hafrannsóknastofnunar og í grein Ragnars Jóhannssonar, ranns...

Landbúnaðurinn og aðstoð við Úkraínu
Skoðun 8. júní 2023

Landbúnaðurinn og aðstoð við Úkraínu

Við lifum á óstöðugustu og hættulegustu tímum síðan síðari heimsstyrjöldinni lau...