Framlög til skógræktar ekki í neinum takt við yfirlýsingar um aðgerðir í loftslagsmálum

Það virðist vera í mikilli tísku að tala um kolefnisjöfnun og bindingu kolefnis til að vega á móti koltvísýringslosun. Einn liður sem þar hefur verið bent á er endurheimt votlendis og að mokað verði ofan í drjúgan hluta þeirra skurða sem grafnir voru um allt land á síðustu öld. Fjálglegt tal meðal stjórnmálamanna um kolefnisbindingu virðist þó ekki í neinum takti við þær staðreyndir sem lesa má um í fjárlagafrumvörpum síðasta áratuginn og rúmlega það. 

 

Tveir doktorar í jarðvegsfræðum bentu þó á það í grein í síðasta Bændablaði og að haldbæra þekkingu og rannsóknir skorti fyrir fullyrðingum um þann mikla ávinning sem sagður er af endurheimt votlendis. Í blaðinu í dag bendir skóræktarstjóri á að skógrækt gæti mögulega gefið meiri ávinning í kolefnisbindingu en endurheimt votlendis. 

 

 

 

Skógrækt áhrifaríkra tæki til kolefnisjöfnunar 

 

Talsmenn skógræktarverkefna um land allt hafa stöðugt verið að benda á mikilvægi skógræktar við að binda jarðveg og ekki síður til að binda koltvísýring í andrúmsloftinu. Um leið sé verið að framleiða súrefni með ljóstillífun og hráefni fyrir íslenskan iðnað. Þrátt fyrir að margir stjórnmálamenn hafi tekið undir þau sjónarmið skógræktarmanna, þá er ekki að sjá að hugur hafi þar fylgt máli ef litið er á fjárlög íslenska ríkisins yfir heilan áratug. 

 

Á fjárlögum 2005 voru samtals 700,8 milljónir króna settar í skógræktarmál og þar inni var fjármagn til Skógræktar ríkisins upp á 230,7 milljónir króna, en annað var skilgreint sem landshlutaverkefni, þ.e. Héraðs- og Austurlandsskógar, Suðurlandsskógar, Vesturlands­skógar, Skjólskógar á Vestfjörðum og Norðurlandsskógar sem fengu samtals 470,1 milljón. 

 

Hafa ber í huga að allar tölur eru beint úr fjárlagafrumvarpi og á verðlagi hvers árs fyrir sig. Gengi íslensku krónunnar var mjög hátt á árunum 2004 til 2005 og vægi framlags til skógræktar 2005 því mun meira en hærra krónutöluframlag á árunum í kringum hrun, auk þess sem verðbólguáhrif höfðu á þeim tíma orðið nokkur.

 

Á fjárlögum ársins 2008 var landshlutaverkefnum ætlaðar 513,4 milljónir og Skógrækt ríkisins 400,7 milljónir króna. Samtals voru þetta því 914,1 milljón til skógræktarmála. Sem kunnugt er varð efnahagshrun á Íslandi á haustdögum 2008. 

 

Í fjárlagafrumvarpi fyrir árið 2009 sem lagt var fyrir Alþingi haustið 2008 voru landshlutaverkefnum áætlaðar 559,6 milljónir króna en Skógrækt ríkisins var snarlækkuð og fór í 283,8 milljónum króna. Hekluskógar  voru þar að fá 49,8 milljónir króna. Samtals var þá gert ráð fyrir 893,2 milljónum til skógræktarmála. 

 

Raungildi framlagsins rýrnaði mikið við hrun krónunnar

 

Verðgildi íslensku krónunnar hrundi þann 17. mars 2008. Hrunið þá var það mesta í sögu krónunnar í kjölfar hæstu mælingar á gengisvísitölu frá upphafi um mitt sumar 2007. Verðhrun krónunnar endaði svo með bankahruninu haustið 2008. Verðgildi framlags til skógræktarmála á þessum tíma var því mun rýrara en ella.

 

Í fjárlagafrumvarpi fyrir árið 2010 var landshlutaverkefnunum ætlaðar 422,8 milljónir króna (gjöld ríkissjóðs umfram tekjur) og Skógrækt ríkisins 255,9 milljónir króna. Þá voru Hekluskógar að fá 22,6 milljónir. Samtals voru það 701,3 milljónir króna.

 

Í fjárlagafrumvarpi fyrir árið 2011 var landshlutaverkefnum ætlaðar 387,2 milljónir króna og Skógræktinni 234,5 milljónir króna. Þá fengu Hekluskógar 20,3 milljónir. Samtals gerði þetta 621,7 milljónir króna. 

 

Í fjárlagafrumvarpi fyrir árið 2012 var landshlutaverkefnum ætlaðar 387,4 milljónir króna og Skógræktin 239,2 milljónir. Þá voru Hekluskógar með 20,2 milljónir. Samtals gerði þetta 646,6 milljónir króna. 

 

Lansdshlutaverkefnin og Skógræktin í umhverfis- og auðlindaráðuneyti

 

Í fjárlagafrumvarpi fyrir árið 2013 var búið að hræra talsvert í málaflokkum og sjávar- og landbúnaðarráðuneyti ekki lengur til, en þar höfðu landshlutaverkefnin verið áður. Í staðin var komið atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneyti sem hýstu m.a. landbúnaðarmálin. En þar voru engar tölur skilgreindar sem landshlutaverkefni í skógrækt. Þau verkefni var þá búið að færa undir umhverfis- og auðlindaráðuneyti þar sem skógræktin var áfram eins og áður. Þar mátti sjá að landshlutaverkefnin voru að fá 387,1 milljón króna. Þá var Skógræktin að fá úthlutað 240,4 milljónum króna og Hekluskógar að fá 29,8 milljónir króna. Samtals gerði þetta 657,3 milljónir króna. 

 

Í fjárlagafrumvarpi fyrir árið 2014 eru landshlutaskógarnir áfram undir umhverfis- og auðlindaráðuneytinu og fengu úthlutað 394,3 milljónum. Þar eru líka Hekluskógar með 19,4 milljónir og Skógrækt ríkisins með 243,5 milljónir króna. Samtals gerði þetta 657,2 milljónir króna.

 

Í fjárlagafrumvarpi fyrir árið 2015 eru landshlutaskógarnir að fá 401,9 milljónir króna og Hekluskógar 19,2. Þar fékk Skógrækt ríkisins 247,4 milljónir króna. Samtals gerir það 668,5 milljónir króna. 

Í fjárlögum fyrir árið 2016 voru landshlutaskógarnir að fá 436,3 milljónir króna og Hekluskógar 22,6 milljónir. Skógrækt ríkisins var þar að fá 262,4 milljónir. Samtals gerir það 721,3 milljónir króna. 

 

Landshlutaverkefnin og Skógræktin undir einn hatt

 

Breytingar urðu á skipan skógræktarmála í landinu sumarið 2016. Þá voru landshlutaverkefnin og Skógrækt ríkisins sett undir einn hatt undir nafninu Skógræktin samkvæmt lögum sem samþykkt voru á Alþingi 2. júní 2016. Meðal helstu verkefna Skógræktarinnar áttu að verða skipulag og ráðgjöf við nýræktun skóga, umhirða og nýting, umsjón með Hekluskógum og þjóðskógum á borð við Hallormsstaðaskóg og Vaglaskóg, rannsóknir í skógrækt auk fræðslu og kynningar. Einnig átti að styrkja starfsstöðvar í héraði, en höfuðstöðvum stofnunarinnar var ætlað að vera á Fljótsdalshéraði. 

 

Í fjárlögum fyrir árið 2017 voru landshlutaverkefnin að fá 461,1 milljón króna og Hekluskógar 27,5 milljónir. Þar var Skógrækt ríkisins að fá 345,3 milljónir króna. Samtals gerir þetta 833,9 milljónir króna.   

Ein samtala eyrnamerkt Skógræktinni

 

Í fjárlögum fyrir árið 2018 er Skógræktin með eina samtölu og þar inni eru þá væntanlega landshlutaverkefnin í skógrækt sem og Hekluskógar. 

 

Ekki er hægt að sjá með einföldum hætti hvort um er að ræða brúttótölu hjá því sem áður hét Skógrækt ríkisins eða nettótölu að frádregnum tekjum. Miðað við samanburðartölur í fylgisskjölum miðað við fyrri ár er þó ekki annað að sjá en að þar sé um brúttótölu að ræða, svo að því leyti er það ekki marktækt í samburði við tölurnar áranna frá 2005. Brúttótala er 1.179.3 milljónir króna fyrir 2018, en var 1.200,5 milljónir 2017 og 1.122,9 milljónir 2016. Miðað við meðaltal mismunar á brúttótölum og nettótölum áranna 2016 og 2017 ætti nettóframlag ríkisins fyrir 2018 að vera nærri 795,2 milljónir króna. Það þýðir að framlagið til skógræktar hefur lækkað á milli áranna 2017 og 2018 um nær 39 milljónum króna.  Samkvæmt orðum skógræktarstjóra nemur lækkunin um 30 milljónum króna. Er nettótalan fyrir 2018 samkvæmt því 803,9 milljónir.

 

Varðandi samanburð á framlagi í nýjasta fjárlagafrumvarpinu við framlög á árunum strax eftir efnahagshrunið ber að geta þess að krónan er mun sterkari nú en þá svo krónutalan ein og sér segir ekki endilega alla söguna. Eigi að síður vekur athygli að krónutalan skuli lækka á milli áranna 2017 og 2018 þrátt fyrir hástemmdar yfirlýsingar um að Ísland eigi að vera fyrirmynd í loftslagsmálum. Í raun hefur lítið gerst annað í þeim efnum en að refsað hefur verið með kolefnisgjaldi þeim námsmönnum, fjölskyldufólki og einstaklingum á vinnumarkaði, öryrkjum og öldruðum sem telja sig nauðsynlega þurfa á bifreiðum að halda.